Magistrala Zachodnia czyli “kolejowa S3” ratunkiem dla woj. lubuskiego

Województwo lubuskie niestety nie kojarzy się z dobrym transportem kolejowym. Zwłaszcza północ regionu wraz z jedną z dwóch stolic województwa - Gorzowem Wielkopolskim od lat traci na słabej jakości połączeń - zarówno regionalnych jak i dalekobieżnych. Dość przypomnieć, że Gorzów jest jedyną stolicą województwa w kraju, przez którą nie przebiega zelektryfikowana linia kolejowa - co wkrótce, dzięki programowi Kolej Plus, nieco się zmieni.

Nie to jest jednak głównym problemem - połączenia realizowane trakcją spalinową wcale nie muszą być awaryjne i zastępowane autobusami, co widzimy po wielu rejonach kraju, gdzie zarówno PKP Intercity, Polregio jak i inni przewoźnicy regionalni radzą sobie z takimi pociągami bez problemów. Jest to tylko jeden z elementów tego, że w dużej części woj. lubuskiego pociąg jest naprawdę ostatnim wyborem dla mieszkańców. Głównym wyzwaniem jest za to infrastruktura kolejowa i ukształtowanie linii kolejowych w regionie.

Infrastruktura nie przystaje do realiów

Patrząc na mapę sieci kolejowej nie trudno zauważyć, że sztandarowa relacja, łącząca obie stolice regionu - Gorzów z Zieloną Górą prowadzi na około i nie integruje ze sobą ważniejszych ośrodków w pasie między 140-tysięczną Zieloną Górą i ponad 100-tysięcznym Gorzowem Wielkopolskim. Z drugiej strony podstawą komunikacji na osi północ-południe regionu jest linia nr 273, popularna “Odrzanka”, która z racji przebiegu ma potencjał tranzytowy, towarowy, ale nie pasażerski - między Zieloną Górą a Szczecinem na trasie jej biegu znajdują się… kilkutysięczny Rzepin czy Chojna, a największe ośrodki to 17-tysięczny Kostrzyn nad Odrą oraz leżące w aglomeracji szczecińskiej Gryfino.

Tym samym pociągi ze Szczecina / Świnoujścia do Wrocławia i dalej zamiast obsługiwać Gorzów Wielkopolski, Świebodzin i Międzyrzecz jadą przez Rzepin a poza tym przez pola i lasy województwa lubuskiego. W kontrze do kolei mamy drogowców, którzy dawno temu wyznaczyli przebieg i zbudowali trasę ekspresową S3, spajającą województwo lubuskie i przybliżającej do siebie Zieloną Górę i Gorzów Wielkopolski na niespotykaną wcześniej skalę. Dziś nikt z podróżujących między oboma miastami nie wpadnie na to, żeby jechać tutaj pociągiem, lecz zawsze wybierze własny samochód, którym w czasie 80 minut dotrze z centrum Zielonej do centrum Gorzowa. Tymczasem pociąg w tej samej relacji, o ile jedzie i nie został odwołany lub zastąpiony autobusem, pokonuje ten dystans w co najmniej 130 minut. Dodając do tego marną ofertę - sześciu!, sześciu bezpośrednich par połączeń regionalnych wychodzi na to, że pociąg zawsze będzie ostatnim wyborem dla podróżnych chcących dostać się z jednej stolicy regionu do drugiej.

Recepta na bolączki to Magistrala Zachodnia

Chcąc zaradzić tej sytuacji, zarówno lokalnie (integracja regionu i poprawa połączeń wewnątrz województwa) jak i z perspektywy międzyregionalnej - dopływ wielu nowych pasażerów do systemu kolejowego w połączeniach dalekobieżnych, PKP PLK wraz z samorządami z regionu dążą do powstania nowej osi komunikacyjnej, która połączy wspomniane już nieraz - Gorzów Wielkopolski oraz Zieloną Górę trasą przez ważniejsze miasta i powiaty w centralnej części lubuskiego.

Warto zaznaczyć, że samorządowcy (przede wszystkim z Gorzowa i okolic) mówią o tym pomyśle od lat, jednak dopiero niedawno na te głosy postanowiła odpowiedzieć również spółka PKP PLK.

Nowa oś komunikacyjna, nazywana Magistralą Zachodnią lub kolejową S3, miałaby łączyć ze sobą obszary zamieszkane przez około 70% populacji regionu. Nic więc dziwnego, że marszałek województwa, Sebastian Ciemnoczołowski, nazywa ten projekt “kluczowym” dla województwa – To jest kluczowa inwestycja dla naszego województwa, która scali region, scali dwie stolice i przyspieszy podróżowanie. To jest nasza nowa S3, z tym, że kolejowa – mówił o tej linii we wrześniu tego roku Ciemnoczołowski.

Podobnie odnoszą się do tej idei władze Gorzowa Wielkopolskiego, od których zresztą zaczął się temat budowy całej Magistrali.

– Magistrala Zachodnia to inwestycja, która zintegruje region w ramach jednej silnej linii komunikacyjnej pomiędzy stolicami województwa. Pozwoli połączyć miasta Kostrzyn nad Odrą, Witnicę, Gorzów Wlkp., Skwierzynę, Międzyrzecz, Świebodzin, Sulechów, Czerwieńsk, Zieloną Górę, Nowogród Bobrzański, Żary i Żagań na jednej linii, stając się „kręgosłupem” komunikacyjnym województwa (ponad 70% mieszkańców województwa), podobnie jak droga ekspresowa S3. Pozwoli także w dalszej perspektywie tj. po roku 2035 utworzyć nową oś komunikacyjną północ – południe pomiędzy Szczecinem, Gorzowem Wlkp., Zieloną Górą i Wrocławiem, zwiększając tym samym oddziaływanie pasażerskie i towarowe istniejących korytarzy transportowych w ciągu linii kolejowych nr 273 i 351 – mówi nam Wiesław Ciepiela, rzecznik prasowy gorzowskiego ratusza.



Orientacyjny przebieg Magistrali - mat. Sejmowa Komisja Infrastruktury

Konieczne studium wykonalności i projekt

Inwestycja jest jak na razie na etapie desek kreślarskich i idei - dla Magistrali nie ma aktualnie przygotowanych dokumentów - czy to studium wykonalności czy to dokumentacji projektowej. Dlatego też we wrześniu tego roku PLK oraz lubuski marszałek podpisały list intencyjny w sprawie współfinansowania dokumentacji przedprojektowej - studium wykonalności dla tego zadania, które ma zostać zlecone w kolejnych miesiącach (obie strony mają podzielić się kosztami tego procesu po połowie). Następnym krokiem będzie stworzenie właściwej dokumentacji projektowej.

– W przypadku zapewnienia finansowania dla etapu przygotowawczego oraz podjęcia decyzji o realizacji, prace nad dokumentacją (przedprojektową oraz projektową - przyp. red.) mogłyby zostać przeprowadzone w latach 2026–2031 – mówi nam Radosław Śledziński z Zespołu Prasowego PKP PLK.

Realizacja właściwych robót budowlanych na gruncie będzie więc mogła zostać zlecona na początku lat 30.

– Realizacja robót budowlanych w kolejnych latach będzie uzależniona od zakończenia fazy projektowej oraz uzyskania niezbędnych decyzji administracyjnych. Nie wykluczamy możliwości etapowania inwestycji, jednak będzie to ściśle powiązane z dostępnością środków finansowych i priorytetami realizacyjnymi – poinformował Śledziński.

Z Gorzowa do Zielonej Góry przez ważne, powiatowe ośrodki

Inwestycja ma stworzyć nową, silną linię komunikacyjną, łączącą Gorzów z Zieloną Górą, a szerzej także Szczecin z Wrocławiem / Śląskiem trasą przez najważniejsze miasta województwa, których obecna obsługa koleją jest słaba lub bardzo słaba. Cała trasa ma biec z Gorzowa przez Skwierzynę, Międzyrzecz, Świebodzin, Sulechów do Zielonej Góry i złożą się na nią zarówno istniejące jak i zupełnie nowe odcinki linii kolejowych.

Zastępca burmistrza Sulechowa, Marcin Górzny mówi nam, że samorząd od początku popiera ideę budowy Magistrali a postawa miasta mogłaby się zawrzeć w pytaniu nie “czy”, tylko “kiedy”?

– Uważamy, że tworzenie linii kolejowych uwzględniających fakt zmiany granic państwowych po 1945 roku, reform administracyjnych (zwłaszcza podziału terytorialnego państwa), czy zmian cywilizacyjnych jest oczywistością. Sprawnie funkcjonujący organizm państwowy nie może opierać się na rozwiązaniach wybranych w diametralnie innej sytuacji geopolitycznej i odmiennych realiach życia codziennego. Sensowność tej inwestycji nie budzi naszych wątpliwości, zarówno z perspektywy włodarzy gminy, jak i jako mieszkańców województwa lubuskiego. Stworzenie kolejowej osi regionu, łączącej obydwie „stolice” województwa i jego największe ośrodki miejskie daje podstawy, by twierdzić, że mieszkańcy będą regularnie korzystali z logicznie ułożonej siatki połączeń – wskazuje zastępca burmistrza Sulechowa.

Magistrala Zachodnia ma biec liniami nr 367 (od Gorzowa do Międzyrzecza), następnie linią nr 375 do Gościkowa, skąd konieczna będzie budowa 15-kilometrowego, prostego odcinka w kierunku Świebodzina. Tam pociągi zatrzymają się na zmodernizowanej w ramach tego zadania stacji i pojadą dalej na południe - drugim nowym odcinkiem torów prowadzącym do Łęgowa Sulechowskiego. Ten fragment nowo budowanej infrastruktury ma mieć około 17 kilometrów długości. Od Łęgowa przez Sulechów do Zielonej Góry pociągi pojadą obecną linią nr 358, która ma jednak zostać rozbudowana o drugi tor na odcinku do Czerwieńska, w celu zwiększenia przepustowości całej trasy, ważnej również w ruchu towarowym.



Przebieg Magistrali Zachodniej - map. Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego

Studium wykonalności ma także przeanalizować zmianę trasowania linii nr 358 na odcinku od Łęgowa do Babimostu w taki sposób, aby linia biegła przelotowo przez Port Lotniczy Zielona Góra Babimost, bardzo hojnie dotowany i rozwijany przez województwo.

– Liczymy, że możliwym będzie takie wytrasowanie tego odcinka, by udało się doprowadzić linię kolejową - skorelowaną z siecią krajową - do Portu Lotniczego Zielona Góra-Babimost (kwestia przewozów cargo, sprzętu wojskowego, ruchu pasażerskiego, a w przyszłości być może kolei aglomeracyjnej) – mówi o tym zagadnieniu przywoływany już zastępca burmistrza Sulechowa.

160 a nawet 200 km/h = 70 minut z centrum Zielonej Góry do centrum Gorzowa Wielkopolskiego

Co bardzo istotne, cała trasa Magistrali Zachodniej ma zostać zelektryfikowana i dostosowana do prędkości eksploatacyjnej 160 km/h dla pociągów pasażerskich.

– Poza modernizacją istniejącej infrastruktury oraz budową nowych odcinków inwestycja obejmuje również elektryfikację całego planowanego ciągu. Docelowym standardem infrastruktury ma być linia kolejowa przystosowana do prowadzenia ruchu pasażerskiego z prędkością do 160 km/h, co odpowiada współczesnym oczekiwaniom w zakresie jakości i konkurencyjności transportu publicznego. Szczegółowe parametry techniczne zostaną określone na dalszych etapach przygotowania projektu – w ramach studium wykonalności, a następnie dokumentacji projektowej. Przedsięwzięcie to stanowi element komplementarny wobec innego zadania przygotowywanego obecnie przez Spółkę (w ramach programu „Kolej+”), którego celem jest docelowe połączenie Gorzowa Wielkopolskiego przez Skwierzynę, Międzychód z Poznaniem – mówi Radosław Śledziński z PLK.

Wiesław Ciepiela, rzecznik prasowy gorzowskiego ratusza zauważa przy tym, że odcinki linii kolejowych wchodzących w skład Magistrali Zachodniej (istniejące już fizycznie) mają bardzo dużą podatność do elektryfikacji a przede wszystkim do modernizacji do wspomnianej wcześniej prędkości 160 km/h.

Geometria trasy, na wybranych odcinkach, ma też pozwolić na osiąganie prędkości 200 km/h, choć do tego niezbędne będzie wprowadzenie GSMR i montaż systemu ETCS.

Wg. wstępnych założeń PLK, inwestycja powinna skrócić czas jazdy z centrum Zielonej Góry do centrum Gorzowa Wielkopolskiego z obecnych 130 do około 70 minut - oczywiście dla najszybszych pociągów.

Nowa trasa dla pociągów międzyregionalnych

Choć Magistrala Zachodnia będzie kluczowa dla województwa lubuskiego, to odegra ona również dużą rolę w połączeniach międzyregionalnych czy dalekobieżnych, zapewniając dopływ nowych pasażerów do pociągów jeżdżących z kierunku Szczecina i Świnoujścia do Wrocławia i dalej Śląska, Małopolski i Podkarpacia. Dzięki temu Świebodzin czy Międzyrzecz będą mogły w końcu liczyć na systemowe połączenia już nie tylko do Zielonej Góry czy Gorzowa Wielkopolskiego, ale też Szczecina, Wrocławia czy Krakowa.

Oczywiście sama Magistrala ma ograniczyć się do odcinka Gorzów – Zielona Góra, natomiast trasowanie pociągów od Gorzowa do Szczecina ma być możliwe dzięki innym projektom realizowanym obecnie przez PLK - projektom z Kolei Plus, łączącym Gorzów z Poznaniem przez Międzychód, budowie dwóch łącznic w Kostrzynie nad Odrą oraz potencjalnej elektryfikacji odcinka linii nr 203 - od Gorzowa do Kostrzyna.

Suma tych kilku projektów ma sprawić, że, przykładowo, pociągi regionalne z Zielonej Góry do Szczecina, dziś jadące przez Rzepin, pojadą Magistralą Zachodnią i po drodze obsłużą Międzyrzecz czy przede wszystkim Gorzów Wielkopolski, który powinien stać się największym beneficjentem działań planowanych przez samorządy i PLK. Można wręcz powiedzieć, że Gorzów tak naprawdę wróci na kolejową mapę kraju i będzie mógł być obsługiwany taborem elektrycznym. Miasto ma też w końcu zyskać bezpośrednie połączenia z pobliskim Szczecinem, od dawna niewidziane i nieobecne w rozkładzie jazdy.

W końcu “przerzucenie” ciężaru transportu pasażerskiego z “Odrzanki” na nową Magistralę sprawi, że linia nr 273 w jeszcze lepszy sposób będzie mogła być wykorzystywana przez pociągi towarowe, w tym intermodalne - z myślą o tym ten szlak ma zyskać priorytet intermodalny, o czym piszemy tutaj.

Szeroki zakres studium - w tym analizy trasy z Gorzowa do Szczecina

Studium wykonalności dla Magistrali Zachodniej ma być szersze i ma objąć swoim zakresem nie tylko Magistralę, lecz również analizę alternatywnego skomunikowania Gorzowa Wielkopolskiego ze Szczecinem przez Myślibórz oraz budowę nowego, 7-kilometrowego odcinka torów łączącego linię nr 283 z linią nr 279 pomiędzy Nowogrodźcem a Lubaniem Śląskim wraz z optymalizacją geometrii LK 283 od Zebrzydowej do Nowogrodźca.