Komisja Europejska: 10 połączeń – poligon doświadczalny dla kolei transgranicznej

Niektóre spośród wytypowanych do wsparcia przedsięwzięć transgranicznych będą zupełnie nowymi połączeniami. Druga część będzie polegała na usprawnieniu tych już istniejących (poprzez przyspieszenie lub uruchomienie dodatkowych par pociągów, poprawę dostępności dla pasażerów, podniesienie jakości lub obniżenie cen). Część relacji wykracza poza granice UE (do Wielkiej Brytanii, Norwegii oraz Szwajcarii). Niestety, żadne z nich nie przebiega przez terytorium Polski, a spośród państw członkowskich, które przystąpiły do UE w roku 2004 lub później, na ich mapie znajdują się tylko Czechy, Węgry i Rumunia.

Kto, skąd, dokąd?

W odpowiedzi na ogłoszone w grudniu 2021 r. wezwanie KE propozycje składali zarówno przewoźnicy, jak i organizatorzy transportu (właściwe ministerstwa państw członkowskich). KE wybrała spośród nich 10 projektów pilotażowych. Na liście zwycięzców znalazł się wniosek węgierskiego Ministerstwa Transportu w sprawie nowych połączeń z Wiednia przez Budapeszt do Aradu i Oradei. Dzięki współpracy kolei państwowych z poszczególnych krajów oraz Flixtrain Praga i Lipsk mają otrzymać pociągi do Kopenhagi i Sztokholmu z odnogą do Goeteborga (ta ostatnia – z możliwością wydłużenia do Oslo), przy czym na odcinku Berlin – Sztokholm ma kursować także pociąg nocny. Flixtrain zamierza uruchomić także nowy pociąg z Monachium do Zurychu, a WESTbahn – przedłużyć swoje istniejące już połączenie do relacji Monachium – Wiedeń – Budapeszt.

Holenderskie koleje państwowe NS rozszerzą – we współpracy z Eurostarem – zakres połączenia Amsterdam – Londyn. Kataloński przewoźnik FGC wzbogaci ofertę o pociągi z Barcelony przez Figueras do francuskiego Montpellier i Tuluzy. Nowością na Półwyspie Iberyjskim będą też połączenia ILSA z Lizbony do A Coruña i Madrytu. Całości dopełnią nowe pociągi nocne: Paryż – Mediolan – Wenecja (Midnight Trains), Amsterdam – Barcelona (European Sleeper), Rzym – Monachium oraz Mediolan – Monachium z możliwym przedłużeniem do Berlina (FS wraz z DB).

10 relacji to dopiero początek

Jak przekonuje komisarz ds. transportu Adina Vălean, rynek międzynarodowych kolejowych przewozów pasażerskich powinien szybciej, niż do tej pory, reagować na rosnące zapotrzebowanie na ekologiczny transport. – Komisja Europejska pragnie więc teraz pomóc przewoźnikom kolejowym w tworzeniu nowych dziennych i nocnych połączeń transgranicznych, przełamując wiele barier dla przewozów międzynarodowych – mówi cytowana w komunikacie komisarz. Wyraża też nadzieję, że 10 połączeń pilotażowych będzie tylko początkiem: jeśli okażą się sukcesem, w ślady uruchamiających je przewoźników pójdzie wielu innych.

Wspomniane bariery to przede wszystkim przeregulowanie kolei w poszczególnych państwach członkowskich, skomplikowane taryfy i proces zakupu biletów, a także zbyt wolne wprowadzanie technologii cyfrowych. 10 wybranych połączeń posłuży jako poligon doświadczalny do usuwania przeszkód w praktyce. Nie przewidziano natomiast bezpośredniego wsparcia finansowego dla przewoźników.

W grudniu 2021 r. KE ogłosiła plan działań na rzecz przyspieszenia rozwoju kolejowych dalekobieżnych i międzynarodowych połączeń pasażerskich. Jednocześnie ogłoszono zmiany w transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T, mające na celu zwiększenie przepustowości sieci kolei dużych prędkości oraz konwencjonalnej (m. in. wprowadzenie wymogu prędkości co najmniej 160 km/h na głównych ciągach). Nową pulę wsparcia dla inwestycji w kolej (Platformę Zielonych Inwestycji Kolejowych) ogłosił też Europejski Bank Inwestycyjny. Plan był częścią pakietu na rzecz efektywnej i zrównoważonej mobilności, a jednym z zakładanych kamieni milowych – podwojenie ruchu na europejskich liniach KDP do roku 2030 i potrojenie do 2050. W roku 2021 przewozy transgraniczne stanowiły zaledwie 7% pracy przewozowej europejskich kolei, co w ocenie Komisji prowadziło do marnowania potencjału przewozowego.

Walka z biurokracją i postęp techniczny

Wszystkie zaplanowane działania będą częścią powstającego Jednolitego Europejskiego Obszaru Kolejowego. Plan zakłada przyspieszenie cyfryzacji kolei oraz zniesienie nadmiarowych wymagań technicznych i operacyjnych na poziomie narodowym. Personel kolejowy ma być szkolony i certyfikowany z myślą o przyszłych potrzebach, a infrastruktura pasażerska – modernizowana. Istniejące linie mają być wykorzystywane w bardziej efektywny sposób. Przewidziano obniżenie opłat za dostęp do infrastruktury w celu zachęcenia przewoźników do uruchamiania większej liczby pociągów, a także zwiększenie dostępności taboru dla chętnych przewoźników. Systemy sprzedaży biletów mają zostać przeprojektowane z postawieniem na pierwszym miejscu wygody pasażerów.

Tam, gdzie przewoźnicy nie zdecydują się uruchomić pociągów transgranicznych na własne ryzyko handlowe, mają zostać zastosowane kontrakty PSO. Połączenia zaproponowane we wnioskach mogą być uruchamiane od razu w pełnej relacji lub etapami, jednak wcześniejsze rozpoczęcie było w konkursie dodatkowo punktowane, a najpóźniejszy możliwy termin rozpoczęcia przewozów to grudzień 2029 r.