Komisja Europejska: Modernizacja kolei musi przyspieszyć

Kolej nie wykorzystuje w pełni swojego potencjału – postawiono tezę w raporcie. Świadczy o tym, między innymi, spadek udziału kolei w przewozach towarowych (z 18,8 do 18,7% w latach 2015-2018). W tym samym czasie udział transportu drogowego zwiększył się z 74,2 do 75,4%. Jednym z krajów, w których wykorzystanie kolei rośnie, jest Polska – jedną z przyczyn może być jednak niski poziom wyjściowy.

Wdrażanie ERTMS przebiega w całej UE zbyt powoli: obecna długość wyposażonych w ten system linii kolejowych wynosi niecałe 6 tys. km. Wartość ta miała tymczasem zostać przekroczona już w roku 2019. Opłaty za dostęp do torów są na ogół wyższe, niż na drogach. Co gorsza, zdarza się, że jakość udostępnianej infrastruktury jest niewspółmiernie niska do kosztu dostępu – dzieje się tak choćby w Polsce, w której stawki dostępu są wyższe, niż w Niemczech.

Przede wszystkim – punktualność

Główne kierunki zalecanych zmian to poprawa punktualności (w pasażerskim ruchu dalekobieżnym spadła ona w latach 2015-2018 z 85% do 79%, a w regionalnym i aglomeracyjnym – z 93% do 90%) i likwidacja gardeł w infrastrukturze (1339 km głównych korytarzy towarowych i 2166 km linii w ogóle uznano za przeciążone ruchem). W udrażnianiu wąskich gardeł na sieci kolejowej ma pomóc instrument finansowy „Łącząc Europę”, z którego środki będą przeznaczone na modernizację i uzupełnianie transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T. Jej główna część – według planów – powinna być gotowa do 2030 r. Raport zawiera też postulat bardziej zdecydowanego zwrotu kolei w stronę klienta (wyraźniejszych ustawowych gwarancji praw do informacji, pomocy w korzystaniu z usług kolei przez np. osoby niepełnosprawne, kontynuacji podróży w razie awarii oraz zwrotu kosztów niewykorzystanych biletów).

Temu ostatniemu procesowi może sprzyjać większe otwarcie rynku na konkurencję między przewoźnikami, także w ruchu pasażerskim. Od 2023 r. operatorzy przewozów dotowanych ze środków publicznych będą mogli być wybierani tylko w drodze przetargu. Pokrywanie kosztów zewnętrznych transportu według zasady „zanieczyszczający płaci” ma natomiast wyrównać warunki konkurencji międzygałęziowej.

Interoperacyjność to klucz

Zaledwie 7% osób przekraczających granice państw UE w 2018 r. uczyniło to, podróżując pociągiem. W najbliższych miesiącach Komisja Europejska ma przedstawić raport z zaleceniami co do ułatwień w pasażerskich przewozach międzynarodowych. Obecnie ich wykonywanie utrudnia – między innymi – brak interoperacyjności, zbyt wolny rozwój systemu ERTMS, zbyt mała ilość odpowiedniego taboru (np. wielosystemowych lokomotyw i zespołów trakcyjnych), a także niedobór odpowiednio przeszkolonych maszynistów.

Dobrą wiadomością jest natomiast – między innymi – rozbudowa sieci kolei dużych prędkości. W latach 2015-2019 ich długość zwiększyła się o 17%, osiągając łączną wartość 9100 km. Nieznacznie wzrósł udział kolei w przewozach pasażerskich (z 7,6% w 2015 r. do 7,8% w 2018 r.). Nieco większa była także długość podróży koleją przypadająca średnio na mieszkańca UE (909 km, o 2,4% więcej, niż trzy lata wcześniej).

Jak podkreślono w raporcie, kolej jest najbardziej ekologicznym środkiem lądowego transportu osób i towarów. W roku 2018, przewożąc 13% wszystkich transportowanych towarów i 7% podróżujących ludzi w Unii Europejskiej, odpowiadała zaledwie za 0,4% emisji dwutlenku węgla i gazów cieplarnianych i 2% zużycia energii. W dodatku parametry ekologiczne sektora kolejowego od 1990 r. nieprzerwanie ulegają poprawie. – Aby osiągnąć cele Nowego Zielonego Ładu, należy zwiększyć udział kolei w transporcie pasażerskim i towarowym – stwierdzają autorzy dokumentu. Do 2050 r. ma on wynosić 75%.