20 lat ERFA. Jak zmienia się europejski rynek kolejowych przewozów towarowych?

Stowarzyszenie Kolejowych Przewoźników Towarowych ERFA obchodzi 20-lecie. Uroczysta ceremonia odbyła się w ubiegłym tygodniu w Brukseli. Adina Vălean Europejski Komisarz ds. Transportu podkreśliła podczas przemówienia wagę nowych propozycji legislacyjnych (np. zmiany w TEN-T i korytarzach towarowych) w kontekście realizacji celów ze Strategii zrównoważonej mobilności i Green Deal.

Jak zmienił się rynek przewozów towarowych?

Jak podkreśla ERFA, przez te 20 lat proces liberalizacji zasadniczo zmienił, zdywersyfikował i umiędzynarodowił europejski rynek kolejowych przewozów towarowych. Średni udział prywatnych przewoźników w rynku wzrósł w tym czasie z 17% (2007 r.) do 48% (2021 r.).  Udział narodowych przewoźników towarowych wynosi obecnie mniej niż 50% na wielu rynkach krajowych (np. w Niemczech, we Włoszech, w Polsce), a w niektórych krajach zniknęli oni całkowicie. 

– Jest dla IGTL niezwykle ważne, że pierwsze od bardzo dawna (ze względu na pandemię) spotkanie „na żywo” przedstawicieli rynku, międzynarodowych organizacji branżowych działających w Brukseli i Komisji Europejskiej odbyło się z okazji dwudziestolecia ERFA i prezentacji raportu „Europejski rynek kolejowych przewozów towarowych. Analiza konkurencji i rekomendacje”. IGTL jest jednym z członków założycieli ERFA i jednym z dwóch członków, którzy są w organizacji od samego początku do dziś. Raport opracowany na nasze zlecenie wyraźnie pokazał, że obrany przed dekadami kierunek liberalizacji rynku kolejowego jest słuszny i konsekwentnie wzrasta udział w rynku przewoźników konkurujących ze „spadkobiercami” dawnych kolei narodowych – mówi "Rynkowi Kolejowemu" Maciej Gładyga, wiceprezydent ERFA i jednocześnie Dyrektor Zarządzający IGTL.

– Konkurencja na rynku przewozowym przyczynia się do wzrostu efektywności i lepszego dostosowania procesów i oferty do oczekiwań klientów. Z przebiegu dyskusji, a w szczególności wypowiedzi przedstawicieli KE, wynika, że na pewno jesteśmy jeszcze daleko od zamierzonego celu. W wielu wypowiedziach pojawiały się kwestie i problemy znane z naszego krajowego podwórka – stawki dostępu do infrastruktury w kontekście równej konkurencji z drogami, likwidacja wąskich gardeł i koordynacja inwestycji, zarządzanie przepustowością, w tym zapewnienie odpowiedniego jej poziomu dla transportu towarowego, wdrożenie ERTMS, itd. Mocno wybrzmiał polski przykład spadku udziału kolei w przewozach ładunków poniżej 10% przy jednoczesnej propozycji podniesienia stawek dostępu do infrastruktury – mówi Gładyga.

– Warto podkreślić, że termin prezentacji raportu jest nieprzypadkowy. Komisja Europejska prowadzi konsultacje i prace nad dwoma ważnymi obszarami regulacji, tj. rewizją wytycznych dot. sieci TEN-T i wytycznych dot. pomocy publicznej. Ten pakiet zmian w przepisach będzie miał kolosalne znaczenie dla funkcjonowania rynku przewozów towarowych w Unii Europejskiej oraz inwestycji infrastrukturalnych. Dlatego tak istotne było bezpośrednie zaprezentowanie KE naszych postulatów już na tym etapie i sformułowanie jasnego wsparcia dla ambitnych zmian w regulacjach. Warto zacytować Dyrektora Schmidta z DG MOVE – w związku z uruchomieniem Instrumentu Odbudowy i Odporności oraz działań i funduszy objętych Zielonym Ładem otwiera się przed koleją okno możliwości na najbliższe kilka lat i bezwzględnie ten czas należy w pełni wykorzystać – podsumowuje.

Wyzwania na przyszłość

We wspomnianym dokumencie ERFA określiła różne obszary działań w zakresie infrastruktury, technologii i polityki konkurencji. Jeśli chodzi o infrastrukturę, główny nacisk należy położyć na udoskonalenie planów TEN-T 2030 (maksymalizacja przepustowość pociągów), usuwanie wąskich gardeł, lepsze zarządzanie zamknięciami torowymi, cyfrowe zarządzanie przepustowością tras międzynarodowych oraz bezpieczną przepustowość dla pociągów towarowych.

Jeśli chodzi o technologię, zdaniem ERFA niezbędne jest standardowe i spójne wdrożenie europejskiego ERTMS. Jeśli zaś chodzi o regulacje prawne, to stowarzyszenie postuluje m.in. oddzielenie działalności związanej z usługami publicznymi (z dotacjami) od działalności na wolnym rynku przedsiębiorstw oraz zaprzestanie udzielania bezpośrednich dotacji i dokapitalizowania państwowych przedsiębiorstw kolejowego transportu towarowego.