UTK o kolei na lotniska: Najlepiej w Krakowie, najgorzej w Olsztynie

Pierwsze miejsce w statystykach zajmuje linia na lotnisko Kraków-Balice. Jak podaje UTK, w 2024 r. wymiana pasażerska wynosiła tam średnio 6,9 tys. osób na dobę – co oznacza, że pociągiem przyjeżdżał na lotnisko lub opuszczał je niemal co piąty pasażer portu lotniczego (średnio 30,3 tys. dziennie). – Na każdy pociąg przypadało aż 98 pasażerów, co czyni to połączenie lotniskowe najbardziej efektywnym w kraju – zauważyli autorzy opracowania. Dobre wyniki tego połączenia są kontynuacją trendu widocznego od lat, mogą także – w jakiejś mierze – wynikać z długiej jak na polskie standardy tradycji (ruch pasażerski jest prowadzony od 2006 r. – krakowskie lotnisko było pierwszym w kraju, na które pasażerowie mogli dojechać pociągiem). Obsługującym trasę przewoźnikiem są Koleje Małopolskie. Czas przejazdu ze stacji Kraków Główny to ok. 17-20 minut.

Warszawa i Gdańsk też na podium

Również w pozostałych przypadkach tworzących najlepszą trójkę kolej stanowi część aglomeracyjnej sieci transportowej. Drugim najpopularniejszym kolejowym połączeniem lotniskowym jest to na warszawskie Lotnisko Chopina. Ze stacji przy porcie, oddanej do użytku wraz z krótkim odgałęzieniem od linii 8 w 2012 r., korzystało w ubiegłym roku średnio 3,2 tys. pasażerów dziennie – zaledwie 5,5% wszystkich pasażerów lotniska (58,1 tys.). Na jeden pociąg przypada średnio 25 podróżnych. Warto podkreślić, że linia jest częścią miejskiego systemu transportowego: w pociągach SKM Warszawa obowiązują bilety Zarządu Transportu Miejskiego, takie same jak w stołecznych tramwajach, metrze czy autobusach. Atutem, wynikającym z położenia lotniska, jest też krótki czas przejazdu z centrum (20–25 minut). Linię, oprócz SKM, obsługują pociągi Kolei Mazowieckich (kursy „lotniskowe” zapewniają połączenie z drugim obsługującym Warszawę lotniskiem – Modlinem, choć do roku 2029, w którym ma zostać oddany do użytku tor prowadzący pod terminal, ostatni odcinek pasażerowie pokonują tam skomunikowanym autobusem).

Ostatnie miejsce na podium zajęła linia obsługująca gdańskie Lech Wałęsa Airport. Do przystanku Gdańsk Port Lotniczy (w odróżnieniu od dwóch powyższych stacji – nie końcowego, lecz przelotowego) transport kolejowy dotarł przed dekadą dzięki Pomorskiej Kolei Metropolitarnej. W roku 2024 dzienna liczba pasażerów sięgnęła na niej ok. 3,1 tys. osób. Z porównania z danymi z lat poprzednich wynika, że efektywność połączenia od 2019 r. wyraźnie wzrosła (z 21 do 31 pasażerów na pociąg).

Rośnie także łączna liczba dojeżdżających na lotniska koleją. UTK wskazuje, że są to nie tylko klienci linii lotniczych, ale także pracownicy lotnisk i firm działających w ich otoczeniu. Argumentem za taką tezą jest fakt, że np. ponad 39% podróży na stacjach Pyrzowice Lotnisko i Modlin w ramach specjalnej oferty „Bilet Lotniskowy” odbyło się na podstawie biletów okresowych. Wiele osób związanych z lotniskami zawodowo woli zatem dojeżdżać do pracy pociągiem niż samochodem.

Wrocław, Poznań – bez kolei, choć potoki duże

Rozwój infrastruktury czasami odbywa się jednak w sposób paradoksalny: w 2024 r. wśród 9 z 15 polskich pasażerskich portów lotniczych mających bezpośredni dostęp do kolei brakowało dwóch dużych lotnisk (Wrocław-Strachowice – 4 473 945 pasażerów, Poznań-Ławica – 3 607 714 pasażerów). Jednocześnie pociągi lotniskowe docierały do takich relatywnie małych portów, jak Olsztyn-Mazury (72 246 pasażerów w 2024 r.) czy Lublin (425 811 pasażerów w 2024 r.). Powołując się na opinie ekspertów, UTK uznaje, że inwestycje w połączenia kolejowe są uzasadnione w przypadku portów lotniczych obsługujących ponad 3 mln pasażerów rocznie.

– Połączenia kolejowe funkcjonują także przy mniejszych lotniskach, m. in. w Szczecinie-Goleniowie, Lublinie i Szymanach. Liczba pasażerów jest tam relatywnie niewielka – sięga kilkudziesięciu osób dziennie. Dodatkowo kursy kolejki do najmniejszego lotniska w Polsce – Olsztyn-Szymany – odbywały się tylko w wybrane dni tygodnia. Ze względu na niską frekwencję połączenia te są mniej opłacalne ekonomicznie – komentuje (dość oględnie) UTK.

Katowice, Rzeszów – potencjał na razie niewykorzystany

– W ostatnich latach mamy do czynienia z dynamicznym rozwojem kolejowych połączeń do największych lotnisk w Polsce, jak również uruchamianiem nowych stacji przy regionalnych portach. Tendencje te przekładają się na wyraźny wzrost liczby pasażerów korzystających z kolei w podróżach lotniczych oraz na coraz większą rolę tego środka transportu w funkcjonowaniu nowoczesnych węzłów komunikacyjnych – stwierdza prezes UTK dr inż. Ignacy Góra.

Pod koniec roku 2023 uruchomiono dwie linie kolejowe do lotnisk: Rzeszów-Jasionka (nowa linia 632, 1 października) i Katowice-Pyrzowice (linia 182 po odbudowie i modernizacji, 10 grudnia). Jak przyznaje Urząd, połączenia te dopiero zaczynają zdobywać pasażerów.

– Obecnie z pociągów korzysta średnio 13–14 osób na jedno zatrzymanie, lecz biorąc pod uwagę liczbę pasażerów tych lotnisk, potencjał dowozowy do nich jest znacznie większy – stwierdzono w opracowaniu. Warunkiem jego wykorzystania jest – między innymi – skoordynowanie godzin kursowania z rozkładami lotów i skuteczna promocja. Obecne wskaźniki wymiany pasażerskiej przypadającej na pociąg są porównywalne ze stacją przy lotnisku lubelskim – i lepsze od tej przy szczecińskim (zaledwie 8 pasażerów).

Olsztyn, Lublin – co dalej z maruderami?

Stacje przy lotniskach regionalnych (Szczecin-Goleniów, Olsztyn-Mazury, Lublin) obsługują niewielką wymianę pasażerską. Również w tej grupie sytuacja jest jednak zróżnicowana. Na stacjach lotniskowych w Goleniowie (+36,5%) i Świdniku (Lublin Airport, +21,9%) obserwowano w 2024 r. duży wzrost liczby pasażerów w stosunku do roku 2023. Najgorsze statystyki odnotowano na stacji Szymany Lotnisko (-67%), co szło w parze z bardzo małą liczbą zatrzymań (198 przez cały rok – pociągi nie zatrzymywały się tam codziennie, a w porównaniu z rokiem 2019 liczba postojów zmalała aż o 80,8%). Przeciętnym pociągiem docierało tu w ubiegłym roku 20 osób (jeszcze w 2023 r. – 31).

– Dane te wskazują na stopniowe wygaszanie tego połączenia – konstatuje UTK. Samorząd wojewódzki tymczasem zabiega w PKP PLK o... rozbudowę infrastruktury kolejowej obsługującej lotnisko (budowę łącznicy do linii 35, która miałaby umożliwić kierowanie przez przystanek Szymany Lotnisko wszystkich pociągów z Olsztyna do Chorzel i Ostrołęki). Miałoby to radykalnie poprawić dostępność kolejową portu (zwłaszcza od strony północnego Mazowsza), wpływając na poprawę statystyk zarówno lotniczych, jak i kolejowych.

Co już wybudowano – trzeba wykorzystać

Czy w razie niskiej frekwencji powinno się rezygnować z obsługi lotniska koleją? Zdaniem autorów raportu odpowiedź nie jest jednoznaczna. – Z czysto ekonomicznego punktu widzenia kolej na małych lotniskach (poniżej 1 mln pasażerów rocznie) rzadko jest zasadna. (…) Może mieć jednak uzasadnienie społeczne i strategiczne – czytamy w dokumencie. Argumenty za utrzymaniem połączeń to zachowanie funkcjonalności infrastruktury, możliwość szybkiego zwiększenia oferty w razie wzrostu popytu, a także zaspokajanie innych potrzeb transportowych (np. pracowników portu, ale w niektórych przypadkach także osób dojeżdżających do miasta z okolicy).

To ostatnie stoi jednak w oczywistej sprzeczności z uruchamianiem pociągów tylko w wybrane dni, tak jak było to w przypadku lotniska w Warmińsko-Mazurskiem (choć warto odnotować, że w rozkładzie jazdy 2025/2026 liczba połączeń ma nieco wzrosnąć). Kluczowe – według UTK – jest jak najlepsze wykorzystanie już istniejącej infrastruktury kolejowej przy małych lotniskach, niezależnie od odpowiedzi na pytanie o sens jej wybudowania w przeszłości.

Aby połączenie kolejowe na lotnisko było efektywne, potrzebne są – jak wyliczono w opracowaniu – dobra częstotliwość i regularność kursów (skorelowanych przy tym z godzinami przylotów i odlotów, szczególnie rano i wieczorem), bezpośrednia relacja połączenia z głównego dworca, krótki czas przejazdu, atrakcyjna taryfa biletowa (optymalnie – zintegrowana z lokalnym transportem zbiorowym), a także komfort i niezawodność taboru (koniecznie wyposażonego w miejsca do wygodnego przewozu bagażu). Równie ważnymi czynnikami są: promocja i czytelna informacja o połączeniu, jego stabilność i przewidywalność oraz spójność z długoterminową strategią transportową.