Na stronach Ministerstwa Gospodarki pojawił się projekt Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej do 2050 r. Dokument zawiera wiele odniesień do kolei, która z uwagi na niższą energochłonność docelowo powinna pełnić większą rolę w przewozach towarów i osób. Postuluje się liczne działania, których realizacja ma zachęcić do korzystania z tej formy transportu.
Opracowany przez Ministerstwo Gospodarki projekt Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej to dokument strategiczny, który zgodnie z deklaracjami ma przyczynić się do transformacji gospodarki zgodnie z konstytucyjną zasadą zrównoważonego rozwoju. Jego realizacja ma połączyć pozornie sprzeczne cele – obniżenie emisyjności gospodarki przy jednoczesnym rozwoju gospodarczym i wzroście jakości życia. Celami szczegółowymi programu są m.in. transformacja niskoemisyjna w dystrybucji i mobilności oraz promocja wzorców zrównoważonej konsumpcji. Nacisk jest położony na (mówiąc ogólnie) ograniczanie spalania paliw kopalnych, które odpowiedzialne jest za ok. 78% emisji gazów cieplarniach, z czego transport za niespełna 12%.
W diagnozie programu zwrócono uwagę na niekorzystne tendencje w transporcie, a zwłaszcza na spadek udziału transportu kolejowego (cechującego się najniższą emisyjnością jednostkową), zarówno w przewozach osób (w latach 2000-2010 udział kolei spadł z 12% do 5% rynku) oraz przewozach towarów (w analogicznym okresie czasu z 15% do 6%). Problemem jest również niski udział transportu modalnego, który w ocenie autorów dokumentu zwykle jest najbardziej optymalną ze względów „ekologicznych” formą przemieszczania ładunków. Za problem w rozwoju gospodarki niskoemisyjnej uznano również niedostateczny rozwój infrastruktury kolejowej, co w połączeniu z rozwojem infrastruktury drogowej, przyczynia się do osłabienia roli transportu kolejowego w przewozach względem przewozów po drogach.
Odnośnie transportu szynowego przewiduje się inwestycje w zakresie poprawy stanu technicznego infrastruktury kolejowej, wspieranie rozwoju transportu publicznego, a także wymiany pojazdów na mniej emisyjne oraz stosowanie paliw o niższej emisyjności. Poprawa stanu infrastruktury kolejowej (w tym zabudowa nowych systemów sterowania ruchem kolejowym), a co za tym idzie wzrost konkurencyjności względem innych środków transportu, ma zachęcić do korzystania z usług przewoźników osób i towarów. Postulowane są również działania w kierunku modernizacji i wymiany tabor kolejowego na mniej energochłonne. Zwrócono uwagę na potrzebę wdrażania i rozwoju (w kierunku większej efektywności) systemów odzysku i magazynowania energii elektrycznej w transporcie szynowym. Odnośnie taboru przeznaczonego do obsługi ruchu towarowego, nowe jednostki powinny być lepiej przystosowane do zmieniającej się struktury przewozów, w tym do przewozów intermodalnych. W ocenie autorów potrzebne jest również opracowanie platformy wymiany najlepszych praktyk w zakresie rozwoju transportu intermodalnego. Konieczne jest pozyskanie większej liczby jednostek taboru kolejowego, w tym umożliwiającego przewóz nadwozi wymiennych i naczep. Generalnie modernizacja infrastruktury oraz środków trakcyjnych ma pozwolić, przy rosnących potrzebach transportowych, na bardziej oszczędne zużycie paliw, co za tym idzie przyczynić się do zmniejszenia emisyjności ze środków transportu.
Więcej integracji różnych środków transportu
W dokumencie uznano za niezbędną poprawę integracji różnych form transportu. W tym celu postulowany jest rozwój sieci kolejowych terminali przeładunkowych. Wskazano na potrzebę uruchomienia dalszych kilkudziesięciu terminali oraz budowy kilkunastu regionalnych centrów logistycznych. Budowa nowoczesnych terminali ma spowodować, że więcej ładunków na średnie i długie dystanse będzie przewożonych przez transport kolejowy. Pozwoli to na tworzenie "niskoemisyjnych łańcuchów logistycznych", czyli przewożenia ładunków w sposób ograniczający emisję zanieczyszczeń do minimum. Szczególną uwagę zwrócono na potrzebę poprawy możliwości wywozowych ładunków z portów morskich (Gdynia, Gdańsk, Szczecin i Świnoujście) i rozbudowy infrastruktury z tym związanej.
Wskazano również na konieczność poprawy integracji różnych form transportu w komunikacji pasażerskiej. Tworzenie zintegrowanych węzłów transportowych łączących różne środki transportu na obszarach zurbanizowanych ma umożliwić klientom optymalny, również ze względu na niską emisyjność, wybór środka transportu. W takich miejscach podróżni powinni móc skorzystać ze środków transportu w komunikacji lokalnej, regionalnej, krajowej, a nawet międzynarodowej. Z tym działaniem wiąże się postulat podniesienia atrakcyjności transportu publicznego i budowy infrastruktury dla niezmotoryzowanych. W efekcie realizacji takich kompleksowych przedsięwzięć powinno dojść do przeniesienia części indywidualnego transportu drogowego do środków komunikacji zbiorowej. Dla podniesienia jego atrakcyjności wskazana jest realizacja inwestycji polegających m.in. na modernizacji i rozbudowie infrastruktury szynowej w mieście, a także odpowiednie kształtowanie taryf przewozowych oraz prowadzenie w odpowiedni sposób polityki parkingowej. Wskazywana jest również potrzeba działań promocyjnych na rzecz zachęcania do korzystania z niskoemisyjnych form przemieszczania.
Zaangażowane środki finansowe
Program wskazuje również środki finansowe na realizację programu. Na początku mają one pochodzić głównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Funduszu Spójności, w mniejszym stopniu – z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Zgodnie z umową partnerską z Unią Europejską, na ten cel ma być skierowanych ok. 36 765 mln zł. W celu przeprowadzenia transformacji niskoemisyjnej zaangażowane zostaną również polskie środki. Najwięcej ich ma trafić z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Łączne zaangażowanie środków do 2020 roku ma przekroczyć 60 mld zł. Za część tych środków mają być zrealizowane przedsięwzięcia związane z transportem szynowym.
Ocena realizacji programu
Do oceny realizacji programu do roku 2023 wskazano pewne wskaźniki. Założono, że w ciągu najbliższych lat powinno powstać lub zostać zmodernizowanych 86 km linii tramwajowych i linii metra. Odnośnie „dróg żelaznych” zakłada się przebudowę (modernizację) 625 km linii kolejowych. W ramach rozwoju niskoemisyjnych systemów zarządzania ruchem zakłada się wyposażenie 488 km odcinków linii kolejowych w system ERTMS. Ma również wzrosnąć praca przewozowa w pasażerskim transporcie kolejowym do 20 000 mln paskm/rok z bazowej 16 293 mln paskm/rok.
Zapisz się do newslettera:
