Inżynierowie przepytywani przez hiszpańskie media przyznają, że system sterowania ASFA, który jest używany na feralnym odcinku linii Ourense-Santiago, jedynie ostrzega maszynistę o przekroczeniu prędkości. Użycie nowocześniejszego ETCS nie było konieczne...ze względu na ograniczenie prędkości na odcinku.
Ostatni odcinek Ourense-Santiago, na którym doszło do wykolejenia został oddany do użytku 10 grudnia 2011 roku. Budowa odcinka o długości 87,5 km kosztowała około 2,5 miliarda euro. Do wypadku doszło około 3 km od dworca w Santiago de Compostela, a konkretnie w km 80,620. Do 80–ego kilometra nowej linii pieczę nad bezpieczeństwem sprawuje europejski system kontroli pociągu ETCS. Jednak tam, gdzie doszło do katastrofy w użyciu jest starszy, hiszpański system ASFA.
Jest on zbliżony do ETCS poziomu 1 i zapewnia sygnalizację kabinową i kontroluje prędkość pociągu jednak nie w sposób ciągły, a w punktach pomiarowych. Jak mówią inżynierowie przepytywani przez hiszpańskie media, system jedynie informuje maszynistę o przekroczeniu prędkości a jeśli ten nie zareaguje, sam włącza hamowanie – ale dopiero od prędkości 200 km/h. Maszynista w ostatnim meldunku mówił o jeździe z prędkością 190 km/h.
Zarządca infrastruktury ADIF tłumaczy, że zastosowanie ETCS nie było konieczne na tym odcinku, gdyż prędkość w wyniku geometrii toru ograniczona jest do 80km/h. Właśnie na odcinku, na którym doszło do katastrofy – 3 kilometry przed stacją w Santiago de Compostela – nowa linia KDP łączy się z tradycyjną linią. Według hiszpańskich mediów taki przebieg trasy był optymalny ze względu na najmniejszy koszt wykupu drogich działek w mieście. Można również zauważyć, że połączenie linii w tym miejscu umożliwia zjazd pociągu na linię kolejową do Vigo.
Hiszpańskie media poinformowały, że maszynista był trzeźwy w momencie wypadku. Podają również jego personalia i piszą o tym, że 8 marca na jego profilu na Facebooku (został skasowany dziś rano) opublikował zdjęcie z wyświetlaczem wskazującym na prędkość 200 km/h i komentarzami, sugerującymi możliwość przekroczenia przepisów. Jak zwykle w takich przypadkach, nie jest jednak oczywisty kontekst tej wypowiedzi.