UTK radzi, kiedy opłaca się doposażyć lokomotywę w ETCS

Linie kolejowe wchodzące w skład sieci bazowej TEN-T powinny być wyposażone w ETCS w terminach wskazanych w Europejskim Planie Wdrażania ERTMS, nie później jednak niż do 2030 r., zaś linie wchodzące w skład sieci kompleksowej TEN-T należy wyposażyć w system do końca 2050 r. Te daty powinny także determinować terminy na doposażenie pojazdów kolejowych w pokładowe systemy ETCS.

Dane dotyczące planów inwestycyjnych UTK uzyskał od 88 przewoźników kolejowych. Wynika z nich, że doposażona może zostać jedynie część pojazdów, którymi dysponują. Przy określaniu możliwości doposażenia pojazdu w ETCS wzięte zostały pod uwagę aspekty inżynieryjne (zasadność instalacji ETCS na pojeździe ze względu na jego charakterystykę techniczną) oraz pozostały czas eksploatacji pojazdów.

Zgodnie z danymi zawartymi w Europejskim Rejestrze Pojazdów (EVR) ponad połowa pojazdów trakcyjnych osiągnęła w 2022 r. 40 lat. Są to pojazdy, które w praktyce w większości nie zostaną doposażone w system ETCS ze względu na trudności techniczne oraz małe szanse na zwrot inwestycji z uwagi na szacowany krótki okres ich eksploatacji. Z szacunków UTK wynika, że przy zachowaniu obecnego tempa inwestycji w nowy tabor, w 2030 r. tylko około 30% pojazdów trakcyjnych będzie miało mniej niż 40 lat.

„Przeważająca część taboru użytkowanego przez przewoźników w Polsce nie jest wyposażona w pokładowy ETCS. Migracja na ten system będzie wymagała poniesienia znacznych nakładów finansowych zarówno na modernizację pojazdów, jak i na zakup nowych. Wpływ na to ma wysoki średni wiek taboru w Polsce, ale także brak możliwości doposażenia niektórych pojazdów z powodów technicznych. Przeprowadzona przez UTK analiza wskazuje, że poziom wsparcia finansowego będzie miał olbrzymi wpływ na plany taborowe związane z ETCS” – podkreśla dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego.

W jaki wybór inwestować?

Przewoźnicy kolejowi wskazywali maksymalny wiek eksploatowanych pojazdów, dla których ich zdaniem doposażenie w system ETCS jest możliwe i uzasadnione. Na tej podstawie został oszacowany średni maksymalny wiek pojazdu trakcyjnego danego rodzaju, dla którego doposażenie byłoby uzasadnione, również ekonomicznie.

W przypadku elektrycznych wagonów silnikowych oraz spalinowych wagonów silnikowych próbka danych była niewielka, ponieważ jedynie dwóch przewoźników zadeklarowało możliwość doposażenia tego rodzaju pojazdów w system ETCS. Z tego powodu otrzymane dane mogą być niemiarodajne, można też dostrzec duże dysproporcje. Podobnie w przypadku lokomotyw spalinowych jedynie jeden przewoźnik wykazał możliwość doposażenia kilku typów w system ETCS, pozostali przewoźnicy pasażerscy w ogóle nie rozważają takiej możliwości (m.in. ze względu na małe przebiegi tych pojazdów, szczególnie na liniach, na których system ETCS ma zostać wdrożony).

W przypadku elektrycznych zespołów trakcyjnych oraz spalinowych zespołów trakcyjnych na otrzymane relatywnie niskie wyniki ma wpływ stosunkowo nowy tabor eksploatowany przez przewoźników – pojazdy te w większości nie są starsze niż 20 lat. Z jednej strony przewoźnicy nie są w stanie planować tak wiele lat do przodu, żeby być w stanie określić, czy te pojazdy za 20–30 lat będą nadal nadawać się do doposażenia w system ETCS. Z drugiej strony wskazują, że nowsze pojazdy z założenia przewidziane są na krótszą eksploatację – około 30 lat.

Przewoźnicy towarowi różnią się w opiniach od pasażerskich

Co ciekawe, przewoźnicy towarowi wskazywali maksymalny wiek dużo wyższy niż u przewoźników pasażerskich. Pojazdy trakcyjne eksploatowane przez przewoźników towarowych są zwykle starsze niż te wykorzystywane przez przewoźników pasażerskich. Przewoźnicy zauważają pewną zależność pomiędzy wiekiem pojazdu a ich maksymalnym okresem całkowitej eksploatacji. Zdaniem przewoźników starsze pojazdy, których budowa jest znacznie prostsza, mogą służyć nawet kilkadziesiąt lat – powyżej 40, a nawet do 80, natomiast obecnie produkowane lokomotywy są przewidywane na około 30-letni okres eksploatacji. Najwyższy wiek był deklarowany dla takich typów lokomotyw jak: ET22, SM48 czy M62.

Roczny przebieg pojazdów towarowych jest znacznie wyższy niż pojazdów pasażerskich, z tego powodu można rozważać doposażanie starszych typów pojazdów, co wiąże się z większą opłacalnością danej inwestycji dla przewoźnika. Lokomotywy towarowe po doposażeniu wykonają większą pracę przewozową niż pasażerskie, dlatego możemy mówić o większej efektywności modernizacji.