Tarnowski dworzec kolejowy, dzięki swojej oryginalnej architekturze, jest jednym z najciekawszych tego rodzaju obiektów w Polsce. Swoim wyglądem przypomina dworzec we Lwowie. Zanim jednak stanął w obecnym kształcie, w miejscu tym funkcjonował mały dworzec przy budowanej wówczas linii kolejowej, łączącej Kraków i Lwów.
Budowę dworca w obecnym kształcie rozpoczęto w 1906 r. wg projektu E. Baudischa, a ukończono w 1910 r. W porównaniu z poprzednim dworcem, kubatura budynku wzrosła prawie dwukrotnie, a jego rzut powiększył się przez poszerzenie całej budowli wzdłuż torów i przesunięcie fasady północnej. Zwiększono znacznie powierzchnię przeznaczoną dla podróżnych, głównie przez budowę obszernego westybulu z wielkimi oknami, dwukrotnie wyższego od przylegających do niego łączników wiążących go z nieco mniejszymi salami restauracyjnymi Od strony zachodniej do dworca dobudowano nowy budynek poczty.
Nowy dworzec w przeciwieństwie do starego - niskiego i długiego, bez żadnych akcentów wertykalnych- jest gmachem monumentalnym, o wyraźnej przewadze elementów pionowych. Jego bryła, złożona z kilku graniastych członów, dominuje nad otoczeniem.Czy ówczesne władze Tarnowa miały wpływ na budowę tak wielkiego obiektu ? Można sądzić, że w jakimś stopniu odpowiadał on ambicjom szybko rozrastającego się miasta. Wzorowany był do pewnego stopnia na nowo wybudowanym (1904 r.) dworcu głównym stołecznego miasta Galicji Lwowa (kopułowaty dachy nad westybulem). Całość dopełniał staranny, secesyjno-modernistyczny wystrój. Przy dworcu oraz nad platformą drugiego peronu założono wiaty o żeliwnych kolumnach, a oba perony połączono tunelem (po 1909r.). Obok tuneli we Lwowie, Krakowie i Tarnopolu był to chronologicznie czwarty tunel w Galicji.
W 1911 r. władze kolei zafundowały dziesięć wielkich malowideł olejnych, przedstawiających "najpiękniejsze widoki" Tatr i Pienin. Prasa tarnowska pisała wówczas: "Wchodząc do hali od strony peronu, po prawej stronie widzimy: mały obraz przedstawiający "Bramę Kraszewskiego", następnie wielki środkowy widok z "Olczyskiej Doliny" i mały przedstawiający "Sokolicę". Po stronie lewej umieszczono mały widok "Wielkiego Szczytu Wideł", wielki środkowy "Batyzowiecką Grań" z jeziorem i mniejszy środkowy obraz przedstawiający "Okno na Grani". Resztę obrazów stanowią "Siklawa" tudzież fragmenty nizin "Podhala". Obrazy te wykonał artysta malarz Edmund Cieczkiewicz, adiunkt kolejowy z Nowego Sącza. Zostały zdjęte po II wojnie światowej. Cześć z nich odnaleziono i poddano konserwacji, by ponownie zawisły w głównej hali dworca.
28 sierpnia 1939 r. o godz. 23.18 gmachem dworca kolejowego w Tarnowie wstrząsnął potężny wybuch. W przechowalni bagażu eksplodowała bomba zegarowa. W wyniku eksplozji zginęło 20 osób. Rannych zostało 35 osób. Część dworca uległa zniszczeniu. Wybuch ten był złowrogim zwiastunem zbliżającej się wojny, która w historii ludzkości została zapisana jako II wojna światowa. Okazał się bowiem dywersyjną akcją, zorganizowaną przez wywiad niemiecki.
Kolej w Tarnowie. Kalendarium
1840r. W Stanach Galicyjskich przedłożono pierwszy projekt budowy kolei z Bochni do Lwowa. Jej trasa początkowo miała omijać Tarnów. W nowej sytuacji politycznej, jaka ukształtowała się po włączeniu Rzeczypospolitej Krakowskiej do monarchii habsburskiej (1846), rząd wiedeński postanowił jednak zbudować linię kolejową z Krakowa do Lwowa. W 1850 roku rozpoczęto przygotowania do tego przedsięwzięcia, a w 1853 roku wybudowano odcinek Bochnia – Dębica, jednak bez połączenia z Krakowem. Roboty podjęto ponownie w 1854 r., z inicjatywy cesarza Franciszka Józefa II, zmuszonego wojną krymską do usprawnienia komunikacji w Galicji. Późną jesienią 1855 r. linia kolejowa Kraków- Bochnia- Tarnów- Dębica była gotowa do eksploatacji.
20 II 1856r. Oficjalne otwarcie linii kolejowej Kraków - Bochnia - Tarnów - Dębica długości 111 km dla regularnej komunikacji towarowej i pasażerskiej. Kursowały dwa pociągi dziennie. Z Dębicy do Krakowa jechało się wówczas 4 godziny 10 minut, a do Wiednia - 19 godzin 10 minut.
1 I 1858r. Z braku funduszy rząd wiedeński przyznał linię Towarzystwu Cesarsko-Królewskiej Uprzywilejowanej Galicyjskiej Kolei Arcyksięcia Karola Ludwika z zobowiązaniem przedłużenia jej do Lwowa.
1860r. Początek budowy pierwszego dworca kolejowego w Tarnowie. Był to budynek parterowy z wejściem od strony podjazdu i obszerną wiatą od strony torów. Składał się z przedsionka, westybulu z kasami, oddzielnych poczekalni dla trzech klas pasażerskich i restauracji. Ponadto w obrębie dworca znajdowały się: kasa bagażowa, biuro pocztowe, pomieszczenia służbowe kolei i biuro zawiadowcy. Poza dworcem na stacji znajdowała się prostokątna lokomotywownia na osiem maszyn, wagonownia, magazyn, stacja wodna z pompą parową i warsztaty.
28 VII 1873r. Cesarz Franciszek Józef podpisał rozporządzenie dotyczące budowy linii kolejowej Tarnów - Tuchów – Stróże - Nowy Sącz – Leluchów. Trzy lata później na trasę tę wyjechały pierwsze pociągi.
1878r. W ciągu każdej doby przez Tarnów linią Kraków - Lwów przetaczało się sześć pociągów pasażerskich (dwa pospieszne, dwa osobowe i dwa “mieszane”).
1897r. Początek przebudowy stacji Tarnów. Zmieniono układ torowy, poszerzając stację ku południowi i przedłużając ją w kierunku zachodnim, co spowodowało również konieczność wydłużenia wiaduktu nad szosą na Strusinie (dziś ul. Krakowska).
15 X 1906r. Otwarcie wybudowanej z funduszy prywatnych linii Tarnów - Żabno - Dąbrowa Tarnowska - Szczucin (dł. 48,6 km). Dziennie kursowały nią dwa składy pasażerskie lub mieszane.
1906 - 1910r. Budowa nowego dworca kolejowego projektu E. Baudischa. Stary budynek, wobec wzrastającej ilości podróżnych, okazał się zbyt mały i niefunkcjonalny.
24 XI 1910r. Uroczyste otwarcie i przekazanie do eksploatacji dworca kolejowego w Tarnowie.
1915r. Wycofujące się wojska rosyjskie w rejonie Tarnowa zniszczyły obiekty inżynieryjne, m.in. most na rzece Dunajec. Atakujące zaś wojska państw centralnych, prowadząc artyleryjski ostrzał miasta, zrujnowały częściowo dworzec kolejowy.
30 VI 1929r. Na dworzec kolejowy w Tarnowie wjechał specjalny pociąg, którym sprowadzono trumnę z prochami generała Józefa Bema.
1938r. Na trasie Kraków - Tarnów - Rzeszów - Przemyśl w ciągu doby kursowało piętnaście pociągów. Linię Kraków - Tarnów - Nowy Sącz - Krynica obsługiwało zaś dziesięć pociągów, natomiast po linii Tarnów - Szczucin jeździło pięć pociągów
28 VIII 1939r. Na tarnowskim dworcu kolejowym w przechowalni bagażu nastąpił wybuch podłożonej bomby zegarowej, powodując ofiary w ludziach oraz zniszczenie części dworca. W wyniku eksplozji zginęło 20 osób przebywających w poczekalni i restauracji, a 35 osób zostało rannych. Był to zamach przeprowadzony przez hitlerowskiego dywersanta.
13 VI 1940r. Z tarnowskiego dworca kolejowego wyruszył pierwszy transport 753 więźniów do obozu koncentracyjnego
w Oświęcimiu.
1945r. Niemcy, wycofując się pod naporem Armii Czerwonej, zniszczyli mosty na rzekach Dunajec i Biała. W 50 procentach zdewastowane zostały też urządzenia zabezpieczenia ruchu na stacji Tarnów.
1946 - 1949r. Odbudowa linii kolejowych po zniszczeniach II wojny światowej.
28 IX 1962r. Zelektryfikowano linie kolejową na odcinku Kraków Podłęże - Tarnów Zachodni (Mościce).
25 IX 1963r. Uruchomiono trakcję elektryczną na odcinku z Tarnowa Zachodniego (Mościce) do Rzeszowa.
1984r. Oddano do eksploatacji pierwszy odcinek zelektryfikowanej linii leluchowskiej Tarnów – Tuchów. Prace na całej linii zakończono w 1987 roku.
2007- 2010r. Generalny remont dworca kolejowego w Tarnowie
13 XI 2010r. Dworzec kolejowy w Tarnowie w pełnym blasku otwiera swoje podwoje dla pasażerów.
Zapisz
się do newslettera:
