Zmiany w ustawie o transporcie kolejowym

Zmiany w prawie dotyczą kilku obszarów. Uwagę zwrócono na ustalenie statusu prawnego gruntów należących do PKP SA, a więc do spółki Skarbu Państwa. Ważną kwestią będą zmiany w funkcjonowaniu Funduszu Kolejowego. Zmiany dotyczą też formalności w procesie przygotowania inwestycji. Każda likwidacja linii kolejowej będzie musiała zostać poprzedzona zgodą ministra infrastruktury. Ponadto prezes UTK zyska możliwość nakładania kar finansowych za proceder nielegalnej likwidacji linii kolejowych lub ich fragmentów, a także bocznic kolejowych.

Komunalizacja gruntów należących do PKP SA ma zostać powstrzymana

Ustawa wnosi narzędzia prawne do wstrzymania komunalizacji gruntów we władaniu PKP SA. – Brak interwencji ustawodawczej skutkować będzie objęciem potencjalną komunalizacją ok. 92 000 działek o łącznej powierzchni ok. 85 500 ha, będących we władaniu PKP SA i innych podmiotów rynku kolejowego, które często są zlokalizowane w centrum największych miast (uwzględniając ww. oszacowanie działek już objętych procesem ich łączna wartość może sięgać ponad 36 mld zł) – czytamy w uzasadnieniu zmian prawnych. Dodano więc przepis o treści „Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych wyłącza obligatoryjność wszczynania przez wojewodę z urzędu postępowań w sprawie potwierdzenia nabycia przez gminy własności nieruchomości Skarbu Państwa”. 

– Wskazana w przedmiotowym projekcie zmiana (...) ma na celu zmniejszenie obciążeń urzędów wojewódzkich oraz zapobieganie procesom komunalizacji gruntów Skarbu Państwa, w szczególności zajętych pod infrastrukturę kolejową, co zabezpieczy również cele niniejszej ustawy tj. powstrzymanie, tak jak w przypadku likwidacji linii, „ubywania” infrastruktury kolejowej – uzasadnia ministerstwo.

Użyczyć, czy przekazać?

Nowelizacja wprowadza też pojęcie „użyczania linii kolejowych”, a więc bez utraty prawa własności do nich przez Skarb Państwa. Takie podejście niepokoi wiele samorządów, m.in. dolnośląski, który dotąd nastawiony był na przejmowanie linii kolejowych i ustanawianie na nich własnego zarządu. Nieodpłatne przekazania nadal mają być jednak możliwe.

– Zmiany w art. 18a mają na celu umożliwienie nieodpłatnego przekazywania albo oddawania do korzystania jednostkom samorządu terytorialnego linii kolejowych nie będących liniami o znaczeniu państwowym (…). Nowy przepis art. 39 ust. 3a dodaje możliwość użyczenia jednostkom samorządu terytorialnego nieruchomości pozostałych po zlikwidowanych liniach kolejowych lub odcinkach tych linii – czytamy w opisie zmian.

Ponadto nowy przepis art. 39d wprowadza możliwość oddania zabytkowego mienia PKP S.A. lub PLK SA innego niż pojazdy historyczne, do nieodpłatnego korzystania jednostce samorządu terytorialnego lub organizacji pozarządowej, która nie będzie musiała mieć statusu organizacji pożytku publicznego, ale będzie musiała wykazać się doświadczeniem przy opiece nad tego typu zabytkami, a także posiadać, np. w razie chęci użytkowaniu zabytkowego taboru, odpowiednimi uprawnieniami.

Połączenia stykowe do 30 kilometrów za granicę województwa

Bardzo ważne zmiany dotyczą kwestii dofinansowania tak zwanych „połączeń stykowych”. Na granicach województw. Z momentem wejścia w życie ustawy połączenia kolejowe wykraczające poza granicę województwa do 30 km. będą mogły mieścić się w definicji połączenia wojewódzkiego. Obecnie brak jest możliwości samodzielnego wykonywania przewozów pasażerskich w transporcie kolejowym przez samorząd województwa dalej niż najbliższa stacja za granicą województwa. Realizacja takich połączeń wymaga zawarcia odrębnego porozumienia między województwami. W momencie jednak, gdy przewoźnik będzie chciał uruchamiać połączenie na odległość większą niż 30 km. od granic województwa gdzie działa na zlecenie swojego marszałka, porozumienia międzywojewódzkie wciąż będą potrzebne.

Ministerstwo Infrastruktury nie przychyliło się do licznych uwag organizacji kolejowych i chyba wszystkich krajowych przewoźników, którzy uznali, że sztywne określenie kilometrażu jest niewłaściwe i że powinno się wprowadzić raczej określenie węzła kolejowego, bądź najbliższej stacji z możliwością kontynuowania podróży po przesiadce.

– Województwa, które będą organizowały połączenia na liniach komunikacyjnych do sąsiednich województw otrzymają dodatkowe środki z Funduszu Kolejowego – czytamy. Taka opcja pojawi się jednak w roku 2021.
W ramach nowelizacji prawa uproszczony zostanie ponadto system udzielania gwarancji finansowych umożliwiających rozpoczęcie procedur przetargowych. Usprawni to zaciąganie przez PKP PLK SA zobowiązań finansowych na zadania zaplanowane w Szczegółowym Planie Realizacji Krajowego Programu Kolejowego.

Co jeszcze pojawi się w nowelizacji? Czego nie zawarto?

– Wprowadzono nowe źródła finansowania, przygotowania i realizacji inwestycji kolejowych, w tym środki uzyskane z emisji skarbowych papierów wartościowych. Nowe są też regulacje porządkujące kwestię przekazywania obiektów infrastruktury drogowej zrealizowanych w ramach projektów kolejowych na rzecz właściwego zarządcy drogi i powierzenie mu zarządzania nimi na podstawie porozumienia zawieranego pomiędzy PLK albo właściwą jednostką samorządu terytorialnego z odpowiednim zarządcą drogi publicznej.

W nowelizacji nie będzie zapisu, który warunkowałby opłatę za dłuższy postój pojazdu kolejowego, np. powyżej 2 godzin. Wobec ostatniego wyroku TSUE wprowadzenie takiego przepisu byłoby kłopotliwe.

Nowe rozwiązania wejdą w życie po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Projekt musi najpierw przyjąć parlament.