Kto, gdzie i za ile – UTK podsumowuje rynek kolejowy

Urząd Transportu Kolejowego, zgodnie z ustawowym obowiązkiem, opublikował "Sprawozdanie z funkcjonowania rynku transportu kolejowego" za 2016 rok. – Obraz kolei, jaki wyłania się z tego opracowania jest zróżnicowany. Pokazuje, jak bogata jest rzeczywistość transportu kolejowego i jego otoczenie gospodarcze, w których obszarach możemy z optymizmem patrzeć w przyszłość, a które wymagają podjęcia pilnych działań – pisze we wstępie dokumentu prezes UTK Ignacy Góra.

W Polsce z usług przewoźników kolejowych skorzystało w 2016 r. 292,5 mln pasażerów. Oznacza to kontynuację wzrostu zapoczątkowanego w roku 2015, po spadkach liczby pasażerów w latach 2013 i 2014. W 2016 r. liczba pasażerów wzrosła o ponad 12 milionów pasażerów, tj. o 4,3% w porównaniu z rokiem poprzedzającym. Porównanie z 2014 r. jest jeszcze korzystniejsze – w tym przypadku wzrost wynosi ponad 23 miliony podróżnych. Wynik z 2016 r. jest najlepszy od 2002 r., kiedy to z usług kolei skorzystało 304,1 mln pasażerów. Na znaczeniu zyskały zwłaszcza przewozy dalekobieżne.
UTK przypomina jednak, że w ostatnich latach przewozy pasażerskie kształtowały się na poziomie ok. 260-280 mln, co jest wartością nawet kilkukrotnie niższą niż w latach 80. i 90. Jeszcze większy wzrost niż w przypadku pracy przewozowej – 11,5% – odnotowano w zakresie pracy eksploatacyjnej. Przewoźnicy pasażerscy wykonali 160 mln pociągokilometrów, tj. 16,6 mln km więcej niż w roku poprzedzającym

Łączne zyski operatorów – 50 mln złotych

W części dotyczącej przewozów pasażerskich, oprócz wyników przewozowych, czy wskaźników punktualności warto zwrócić uwagę na dane finansowe rynku. Jak podaje UTK, osiągnięty poziom przychodów – 5,53 mld złotych po raz pierwszy od 2008 r. przekroczył poziom kosztów o ok. 50 mln złotych. Koszty działalności przewoźników pasażerskich wzrosły, ale w mniejszym stopniu niż przychody, i wyniosły 5,48 miliardów złotych.

Rys. UTK

Głównym elementem przychodów przewoźników była sprzedaż biletów. Do przychodów doliczono również dotacje z budżetu państwa oraz z samorządów, przeznaczone na świadczenie usług publicznych oraz na pokrycie deficytu z tytułu przyznawania ulg ustawowych. Łącznie w 2016 r. operatorzy otrzymali dofinansowanie na świadczenie usług publicznych w wysokości 550 mln złotych z budżetu państwa i 1430 mln złotych z samorządów.

W 2016 r. w sektorze przewozów pasażerskich zatrudnionych było 22 555 osób. W porównaniu do 2015 r. oznacza to spadek o 0 ,5%. Dynamika tego spadku jest podobna do dynamiki obserwowanej w poprzednim roku. Spośród spółek, które odnotowały największe spadki zatrudnienia, wskazać należy Przewozy Regionalne. W 2015 r. spółka ta zatrudniała 8247 osób. Na koniec 2016 r. było to już 7434 osób (spadek prawie o 10%). Ponad dwie trzecie pracowników zatrudnionych jest w dwóch spółkach: Przewozy Regionalne i PKP Intercity. W związku ze zwiększeniem oferty przewozowej poziom zatrudnienia w PKP Intercity wzrósł o 5,5% w 2016 r. w porównaniu do 2015 – czytamy w raporcie.

Stawki niższe niż dotacje

Istotnym elementem kosztów przewoźników są koszty dostępu do infrastruktury kolejowej (m.in. opłata za minimalny dostęp do infrastruktury) wraz z wydatkami na energię elektryczną bądź paliwo. Jak czytamy w raporcie, w 2016 r. średnia opłata za minimalny dostęp do infrastruktury za 1 pociągokilometr wyniosła 6,63 złotych. Dodatkowo przewoźnicy zapłacili blisko 77,5 mln zł w ramach opłat podstawowych za dostęp do urządzeń związanych z obsługą pociągów i ponad 5 mln zł opłat dodatkowych. Koszty zakupienia tras wyniosły 1,13 mld zł, stanowiąc 20,6% kosztów działalności operacyjnej przewoźników pasażerskich.

Koszty funkcjonowania przewoźników związane są między innymi ze zużyciem energii i paliw płynnych potrzebnych do realizacji przewozów. Całkowite koszty energii wyniosły ponad 710 mln zł, a przewoźnicy zużyli łącznie 1,360 mln MWh energii elektrycznej, co stanowiło 88,6% tych kosztów. Pozostałe 11,4% kosztów pochłonął zakup paliw – w 2016 r. zużyto 24 728 ton paliwa płynnego za ponad 90 mln zł. Łącznie na dostawy energii i paliw wydano ok. 800 mln zł.

Polacy niezbyt ruchliwi

W zestawieniu możemy znaleźć również informację, że na tle innych krajów europejskich średnia liczba podróży na statystycznego mieszkańca w Polsce jest niska i wynosi niecałe 8 podróży. Przeciętny mieszkaniec Europy wśród analizowanych krajów podróżuje koleją prawie 21 razy w ciągu roku. Jak wnioskuje UTK, wykorzystanie kolei jest wyższe w krajach Europy Zachodniej i niższe w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, aczkolwiek na tym tle wyróżnia się niemal dwa razy większe wykorzystanie kolei na Węgrzech niż w Polsce. – Świadczy to na pewno o niewykorzystanym potencjale kolei w naszym kraju – uważa UTK. Krajem o najwyższym wskaźniku wykorzystania jest Szwajcaria, gdzie na jednego mieszkańca przypada ponad 50 podróży w ciągu roku.
A jak wygląda porównanie tego wskaźnika w poszczególnych regionach Polski? Najwyższy poziom odnotowano w województwie pomorskim, gdzie wynosił on 23,3. Drugie miejsce w tym zestawieniu zajęło województwo mazowieckie – 18,9. Kolejne województwo – wielkopolskie – osiągnęło poziom 8,2. Czwarte w kolejności województwo dolnośląskie ze wskaźnikiem 7,7 charakteryzowało się wykorzystaniem niewiele przekraczającym średnią – podsumowuje UTK.

– Najwyższy wskaźnik wykorzystania charakteryzował województwa o dobrze rozwiniętych sieciach kolei aglomeracyjnych i regionalnych, co przekłada się na odciążenie indywidualnego transportu samochodami osobowymi. Cztery pierwsze województwa w tym zestawieniu – pomorskie, mazowieckie, dolnośląskie i wielkopolskie – nie tylko odnotowały największy wskaźnik wykorzystania, ale również wykazały jego wzrost w okresie 2012-2016. Podobną sytuację w 2016 r. zaobserwować można było w województwie małopolskim, co jest głównie wynikiem rozpoczęcia działalności Kolei Małopolskich na początku rozkładu jazdy 2014/2015 – uważają autorzy raportu.

"Sprawozdanie z funkcjonowania rynku transportu kolejowego w 2016 r." dostępne jest na stronie UTK.