Z historii kolei. Symetryczny monorail Lartigue’a [film]

Ten system kolei jednoszynowej został zaproponowany i skonstruowany przez Charlesa Lartigue’a (1834-1907) i bazował na monorailu opracowanym w latach 20. XIX w., wykorzystującym tabor ciągnięty przez konie. Zasadzał się on na oryginalnej konstrukcji tak pojazdów, jak i infrastruktury torowej. Sam Lartigue podobno wpadł na pomysł wykorzystania takich rozwiązań technicznych, gdy obserwował w Afryce wielbłądy przenoszące duże ciężary. Zarówno lokomotywa (wyprodukowana przez Hunslet Engine Company), jak i poszczególne wagony balansowały (czy też lepiej napisać – były osadzone lub opierały się) na pojedynczej szynie, wyniesionej z poziomu gruntu przez specjalne wsporniki.

Wszystko było dokładnie wyważone – sama lokomotywa miała dwa kotły, dwa paleniska i dwa tendry. Dym ciągnący się za jadącym składem wydobywał się z dwóch, idealnie symetrycznych kominów. Oczywiście konieczność zachowania wyważenia składu rodziła duże problemy. W przypadku przewożenia określonego ładunku, trzeba było zwracać uwagę na symetryczne jego rozłożenie w wagonach, po obu stronach szyny. Jej wyniesienie ponad poziom gruntu sprawiało też, że niemożliwe okazało się zbudowanie przejazdów drogowo-kolejowych. W przypadku mocno zaludnionych obszarów, budując linię kolejową, należało unikać przecinania się jej z drogami kołowymi lub stosować specjalne, dość kosztowne infrastrukturalne rozwiązania techniczne. Dodatkowo, ze względu na nietypową konstrukcję, pojawiały się ograniczenia wpływające na komfort podróży – pasażerowie nie mogli przesiadać się pomiędzy wagonami. Niezbyt wygodne było także wsiadanie do składu – wymagało to nietypowej infrastruktury, umożliwiającej użycie specjalnie przystosowanej obrotnicy. Pomysł monorailu Lartigue’a skazany był więc na pozostanie niszową ciekawostką, bez szans na masowe wdrożenie.

Pierwsza linia wykorzystująca koncepcję Lartigue’a powstała w 1881 r. w Algierii. Wykorzystywała ona pojazdy ciągnięte przez muły, zawieszona na wyniesionej szynie. Natomiast pojazdy o napędzie parowym wykorzystano po raz pierwszy w irlandzkim hrabstwie Kerry. Zbudowana tam linia monorailu Lartigue’a liczyła 14,4 km (8,9 mili) i połączyła miasta Listowel oraz Ballybunion. Otwarto ją w lutym 1888 r. Inna linia powstała w 1895 r. we francuskim Departamencie Loary. Biegła pomiędzy miastami Feurs i Panissières. Liczyła 17 km długości.

Jak nietrudno się domyśleć, monorail Lartigue’a nie został wdrożony na szeroką skalę. Linia zbudowana w Irlandii została uszkodzona w czasie wojny domowej w 1924 r. Wkrótce potem została zlikwidowana, z wyjątkiem krótkiego odcinka. W 2003 r. częściowo ją odbudowano. Na odcinku liczącym ok. kilometra do dziś jeździ lokomotywa o napędzie spalinowym z kilkoma wagonikami. Całość jest atrakcją turystyczną znaną w całej okolicy.