Parlament Europejski przyjął IV Pakiet Kolejowy

Celem wprowadzenia IV Pakietu Kolejowego jest podniesienie konkurencyjności kolei w przewozach krajowych i międzynarodowych. Organizowanie przetargów na poziomie regionalnym i krajowym, oddzielenie zarządcy infrastruktury od przewoźników czy prace nad interoperacyjnością kolei – to główne jego założenia. Liczba pasażerów korzystających z kolei w Europie, dzięki implementacji nowych zasad, ma zacząć mocno rosnąć.

Więcej przetargów

W sytuacjach, gdzie przewoźnicy są wybierani do przewozów w ramach Public Service Contract, zgodnie z zasadami przyjętymi w ramach IV Pakietu Kolejowego, istotne będzie zestandaryzowanie zasad ich wyboru na podstawie jednolitych przepisów w całej UE. Przewoźnicy powinni więc stawać do przetargów organizowanych przez niezależnych zarządców infrastruktury. Aż 2/3 kolejowych przewozów pasażerskich działa w Europie na podstawie umów PSC tego rodzaju, więc zdaniem Komisji Europejskiej, pozwoli to w znaczny sposób zmniejszyć obciążenie podatnika kosztami działalności kolei, a także podnieść jakość usług.

Władze krajowe i lokalne zachowają jednak pod pewnymi warunkami prawo do udzielania zamówień bezpośrednio (tak jak obecnie w wielu województwach udzielają je Przewozom Regionalnym), bez przetargów, ale ta metoda musi gwarantować lepszą ofertę dla pasażerów niż dotychczas i prowadzić do spadku kosztów wykonywanej obecnie usługi. Będą w przypadku powierzeń bezpośrednich zapisy odnoszące się do poziomu punktualności, częstotliwości obsługi, jakości taboru czy jego pojemności. Bezpośrednie udzielanie zamówienia byłoby dopuszczone w ramach umów PSC poniżej pewnej wartości finansowej średniej rocznej – do 7,5 mln euro rocznie, czyli ok. 33 mln zł. Dla porównania – województwo zachodniopomorskie w 2017 roku przeznaczy na dofinansowanie usług Przewozów Regionalnych 81 mln zł.

Ograniczony dostęp do niektórych linii

Istotną zasadą związaną z implementacją IV pakietu będzie możliwość wolnego dostępu przewoźników posiadających certyfikację na terenie UE i w kraju członkowskim, do torów w kraju członkowskim. Niemniej, by nie zaszkodzić usługom publicznym, niektóre linie będą mogły być chronione przed dostępem nowych operatorów. Aby ograniczyć dostęp do niektórych linii, potrzebne będą ekonomiczne analizy, które wykażą konieczność ograniczenia praw do wolnego dostępu. Sposób ich wykonania ma być zestandaryzowany dla całej UE. Operator realizujący usługi publiczne będzie podlegał specjalnym obostrzeniom, dotyczącym zapewnienia pracownikom odpowiednich praw socjalnych i pracowniczych gwarantowanych przez przepisy UE i państwa członkowskiego. Zagwarantowane mają być układy zbiorowe pracy.

Przedsiębiorstwa kolejowe będą mogły oferować przewozy na usługach komercyjnych na liniach krajowych w państwa UE w ramach wolnego dostępu od 14 grudnia 2020 roku. Przetargi na przewozy kolejowe wykonywane w ramach usługi publicznej będą musiały być ogłaszane przez zarządców infrastruktury kolejowej od grudnia 2023, z niektórymi odstępstwami (nie będzie to konieczne na przykład w wypadku LHS).