Lubelskie samorządy zmieniają otoczenie kolei

W województwie lubelskim zasadnicze inwestycje kolejowe, zarówno liniowe, jak i dworcowe, realizowane są na trzech odcinkach linii w regionie: nr 2 Warszawa Zachodnia – Terespol, nr 7 Warszawa Wschodnia Osobowa – Dorohusk i nr 68 Lublin – Przeworsk. Wymienione trasy są modernizowane głównie z wykorzystaniem środków europejskich – ogólnopolskich lub przyznanych dla makroregionu Polska Wschodnia. Lokalne trasy są raczej utrzymywane lub naprawiane w ramach działań bieżących, większe prace wykonywane były głównie z pomocą środków unijnych skierowanych w ramach projektów regionalnych programów operacyjnych, gdzie z pomocą środków unijnych wyremontowano odcinek linii nr 30 oraz wiele przejazdów kolejowo-drogowych, lub na przygotowanie trasy objazdowej dla przebudowywanej linii nr 7. Taki stan potwierdza, że większe zainteresowanie liniami o znaczeniu regionalnym jest od niedawna. Dopiero uruchamiane są dwa ogólnopolskie programy centralne – Program Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej – Kolej+ do 2028 r. oraz Program Przystankowy 2020-2025, dzięki którym zyskać mają głównie lokalne trasy.

Nie inaczej jest w przypadku dworców – zaplanowano przebudowę istniejących lub budowę nowych obiektów w dziesięciu lokalizacjach w zdecydowanej większości położonych przy omawianych odcinkach. W przypadku dworców położonych przy liniach lokalnych ich zarządca dąży do ich sprzedaży lub przekazania, ewentualnie rozbiórki. Na bocznych trasach większe zaangażowanie widoczne jest na linii nr 30 Łuków – Lublin Północny, na której wprowadzono i jest utrzymywany pasażerski ruch regionalny i dalekobieżny oraz towarowy.

Inwestycje przy lokalnych liniach

Na bocznych trasach zmiany na lepsze na terenach „okołokolejowych” to coraz częściej zasługa samorządów lokalnych. Dobrym przykładem jest obsługiwany przez pociągi regionalne i dalekobieżne Zamość. Przy wybudowanym staraniem PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. przystanku osobowym Zamość Starówka miasto urządziło centrum przesiadkowe, integrujące transport zbiorowy (kolej, autobusy miejskie i regionalne) i indywidualny. W ramach zrealizowanego projektu p.n. „Budowa zrównoważonego systemu transportu publicznego na terenie Miasta Zamość” wybudowano węzeł komunikacyjny. Powstał monitorowany budynek z poczekalnia, toaletą, skrytkami bagażowymi i miejscem do przechowywania rowerów. Urządzono również parkingi – dla samochodów i rowerów, miejsca wypoczynku i dojścia dla pieszych. Ponadto wyremontowano ul. Peowiaków wraz z zatoczkami autobusowymi, wybudowano drogę rowerową oraz punkt ładowania samochodów elektrycznych. Za realizację przedsięwzięcia inwestor został nagrodzony w XIX edycji Międzynarodowego Konkursu „O kryształową Cegłę”, w ramach którego wyróżniania się najlepszą inwestycję budowlaną po obu stronach wschodniej granicy Unii Europejskiej. Samorządowi Zamościa przyznano nagrodę specjalną w kategorii: „Obiekty infrastruktury komunikacyjnej” za wdrożenie systemu przesiadkowego i uporządkowanie przestrzeni miejskiej.

W 2015 r. miasto pozyskało historyczny dworzec stacji Zamość. Po przeprowadzonym remoncie i adaptacji wprowadziła się do niego instytucja – Centrum Integracji Społecznej. Obok przystosowania obiektu do realizacji nowych zadań, pomieszczenia zostały również udostępnione podróżnym. W dawnej poczekalni utworzona została ogólnodostępna restauracja „Peron”, co może stanowić dodatkową usługę dla korzystających z transportu kolejowego.

Również w południowej części regionu wspólnym staraniem samorządu lokalnego miasta Biłgoraj i PKP PLK poprawiono dojazd do peronu stacji Biłgoraj, położonej w ciągu linii kolejowej nr 66 Zwierzyniec Towarowy – Stalowa Wola Południe. Remont ok. 400 m odcinka ul. Bojarskiej oraz budowę siedmiu miejsc postojowych przy stacji pasażerskiej zleciły władze powiatowego miasta. W kosztach inwestycji partycypowała jednak kolejowa spółka, finansując połowę zadania o wartości ok. 300 tys. zł. Efektem przeprowadzonych prac jest łatwiejszy dojazd do stacji pasażerskiej obsługiwanej przez pociągi Intercity, które zapewniają połączenia bezpośrednie Hrubieszowa i Zamościa z m.in. Krakowem, Opolem, Rzeszowem i Wrocławiem.

Samorządy zmieniają również otoczenie lokalnej linii nr 81 Chełm – Włodawa. Powiat włodawski przejął od PKP dworzec i kilka innych budynków (dawny budynek poczty, piwnicę), na nieczynnej stacji Sobibór. Położone w pobliżu Muzeum Byłego Obozu Zagłady w Sobiborze budynki są remontowane i mają pełnić różne funkcje w ramach Centrum Edukacji Historycznej „Stacja Sobibór”. Przykładowo budynek dworca będzie przeznaczony na cele wystawiennicze i edukacyjne, a w pobliskiej piwnicy urządzona zostanie ekspozycja lamp kolejowych. Wyposażenie obiektów stylem ma nawiązywać do lat 20. ubiegłego wieku. Projekt inwestycji zakłada także budowę wiaty peronowej, miejsc postojowych dla samochodów i rowerów, chodników oraz instalacje tablic informacyjnych. Powstanie również odcinek toru kolejowego.

W ramach przebudowy odcinka drogi krajowej nr 12 w Chełmie, realizowanej przez Miasto Chełm, budowany jest wiadukt drogowy nad lokalną linią kolejową nr 81 Chełm – Włodawa. Jest to obiekt o długości 18 m i prześwicie 6,75 m od główki szyny. Zgodnie z projektem pod wiaduktem pozostawiono miejsce na ewentualny drugi tor, co jest istotne z uwagi na dążenia samorządów do rozbudowy linii. Zgodnie z planem wiadukt zostanie otwarty w październiku 2021 r. Będzie to jedyne skrzyżowanie dwupoziomowe w ciągu lokalnej linii.

W północnej części regionu na dwutorowym i zelektryfikowanym odcinku linii nr 26 łączącym Łuków z Dęblinem dworzec stacji Krzywda przejął tutejszy samorząd lokalny. W ramach programu rewitalizacji zaniedbany obiekt odzyska swój blask (budynek jest objęty nadzorem konserwatora zabytków) i znajdzie w nim swoje miejsce jedna z gminnych instytucji kultury. Gmina Krzywda rozstrzygnęła już przetarg na prace budowlane i powinny trwać prace budowlane.

Samorządy a Kolej Plus

Powyższe działania zasadniczo wskazują rosnące zainteresowanie koleją samorządów lokalnych. Zarówno ich władze, jak i społeczności lokalne coraz częściej traktują transport kolejowy jako atut gospodarczy i ważny środek komunikacyjny, a dworce i ich otoczenie za wizytówkę gminy czy miasta, których obraz rzutuje na wizerunek gminy. Inwestowanie w te tereny ułatwia również dostęp do środków zewnętrznych przeznaczonych m.in. na rozwój transportu publicznego, rewitalizacje terenów zdegradowanych czy na przebudowę dróg lokalnych. Stanowią one zachętę do przejmowania obiektów i terenów kolejowych.

O rosnącym zainteresowaniu koleją świadczy również zaangażowanie samorządów wszystkich szczebli we wspomniany program Kolej Plus. Z terenu województwa lubelskiego złożono pięć wniosków o wartości prawie 3,3 mld zł:
1) Budowa linii kolejowej Szastarka – Janów Lubelski – Biłgoraj wraz z poprawą dostępności transportu kolejowego w m. Kraśnik,
2) Prace na liniach kolejowych 69 i 72 na odc. Rejowiec – Zawada – Zamość Szopinek wraz z budową łącznicy omijającej stację Zawada,
3) Rewitalizacja połączenia Chełm – Włodawa wraz z poprawą dostępności transportu kolejowego w m. Włodawa,
4) Elektryfikacja linii kolejowej nr 30 Łuków – Lublin,
5) Utworzenie połączenia kolejowego Lublin – Łęczna/LW Bogdanka.
Wszystkie dotyczą inwestycji liniowych, z czego cztery są związane z budową nowych linii kolejowych, przedłużeniem istniejących lub odbudowy rozebranych tras. Wprawdzie wnioskodawcą wszystkich projektów jest Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, jednak szerokie poparcie dla inicjatyw znalazł w samorządach niższego szczebla. Przykładowo w sprawie budowy linii kolejowej Szastarka – Janów Lubelski – Biłgoraj porozumienie podpisały zainteresowane samorządy: trzy powiatowe oraz siedem gminnych. Jeszcze w listopadzie bieżącego roku powinno być wiadomo, które przedsięwzięcia zostaną zakwalifikowane do kolejnego etapu programu i czy wspólnoty lokalne będą skłonne sfinansować wymaganą dokumentację, niezbędną do dalszego ubiegania się o realizację inwestycji. Jednak zawieranie umów potwierdza rosnące zainteresowanie transportem kolejowym wśród lubelskich samorządowców.