Ignacy Góra: Intermodal to przyszłość przewozów towarowych

Rok 2018 to kolejny rekord w transporcie intermodalnym. Przewieziono ponad 17 mln ton ładunków. Masa przewiezionych towarów wzrosła o 2,3 mln ton, czyli o ponad 15%, licząc rok do roku. To doskonały wynik na tle statystyk przewozu wszystkich towarów przez kolej. Intermodal rozwija się dużo szybciej niż reszta rynku – od 2010 r., kiedy przewieziono 4,4 mln ton, masa towarów transportowanych w ten sposób koleją wzrosła blisko czterokrotnie.

Rekordowa była również wielkość przewozu liczona w TEU, czyli w jednostkach stosowanych dla przeliczenia kontenerów (np. 1 kontener 20’ = 1 TEU). W roku 2018 przewieziono 1 864 tys. TEU, podczas gdy rok wcześniej – 1 667 tys. TEU.

W transporcie intermodalnym przewozi się głównie kontenery. Ich udział w ogólnej liczbie jednostek na koniec 2018 r. wyniósł 96,3%. Najwięcej przewożono jednostek 20- i 40-stopowych, które stanowiły odpowiednio 47,8% i 43,8% ogólnej liczby. Udział pozostałych kontenerów wyniósł odpowiednio: 25-stopowych – 0,2%, 30-stopowych – 1,6%, 35-stopowych – 0,5% i 45-stopowych – 2,3%. Naczepy i przyczepy samochodowe stanowiły 1,5% wykorzystywanych jednostek, a wymienne nadwozia samochodowe 0,6%.

Zainteresowanie intermodalem rośnie

Coraz więcej przewoźników jest zainteresowanych świadczeniem usług przewozu intermodalnego. W ubiegłym roku było ich 20, a dwa lata wcześniej jedynie 13. Najwyższy udział w rynku przewozów intermodalnych posiadało PKP Cargo S.A. W pierwszej piątce są jeszcze Captrain Polska, PCC Intermodal, DB Cargo Polska i LTE Polska. Tych pięciu przewoźników posiada ponad 80% udziału w całym rynku przewozów intermodalnych, liczonych zarówno wg masy, jak i pracy przewozowej. Jednak rynek ten jest otwarty i stwarza wszystkim duże możliwości rozwoju. Widać, że następuje na nim wzrost udziału mniejszych podmiotów. Dlatego warto zwrócić uwagę na to, że spółki świadczące głównie usługi transportu intermodalnego, takie jak PCC Intermodal czy Metrans Polonia, działające dotychczas na niewielką skalę, w 2018 r. zwiększyły znacząco swój udział w rynku. Co ważne, przedsiębiorcy połączyli działalność przewoźnika i operatora logistycznego. Jest to znacznie wygodniejsze dla klientów, gdyż lokują swoje zlecenia u jednego przedsiębiorcy.

Duże znaczenie dla rozwoju przewozów intermodalnych koleją mają rozwijające się porty morskie. Największe w Polsce porty w Gdańsku i Gdyni w 2018 r. przeładowały ponad 2,7 mln TEU, podczas gdy w 2017 r. było to 2,3 mln TEU. Porty są główną bramą do Europy, jeśli chodzi o dalszy rozwój przewozów intermodalnych w Polsce. W portach mogą być odprawiane ładunki na rynek krajowy oraz w komunikacji międzynarodowej do krajów takich jak Czechy czy Słowacja.

Korzyści z konteneryzacji

Konteneryzacja ładunków staje się coraz bardziej popularna ze względu na to, że oferując standaryzację (m.in. znormalizowane wymiary), kontenery umożliwiają szeroko pojętą intermodalność tej jednostki ładunkowej. Dzięki sukcesywnym modyfikacjom jednostek kontenerowych możliwe jest ich zastosowanie przy przewozie nie tylko ładunków drobnicowych, lecz również masowych, płynnych czy materiałów niebezpiecznych.

Konteneryzacja daje przewoźnikom i spedytorom korzyści niedostępne w klasycznej metodzie transportu. Na obniżenie kosztu transportu pozwala uproszczenie procesów, wykorzystanie efektu skali oraz zmniejszenie liczby pracowników. Kontener transportuje się bezpieczniej. Ładunek podróżuje anonimowo, nie widać go przez ściany kontenera, którego zewnętrzny wygląd nie zdradza zawartości. W kontenerze jest też trudniej uszkodzić czy utracić ładunek. Zestandaryzowany wygląd i wymiar gwarantują prosty przeładunek za pomocą standardowych narzędzi. Brak jest potrzeby kosztownego magazynowania w oczekiwaniu na następny środek transportu, a ze względu na nakładanie kontenerów jeden na drugi rośnie możliwość wykorzystania powierzchni składowej terminali.

Pociąg, samochód

Pociąg powinien być środkiem transportu towarów naturalnie wykorzystywanym na środkowym, najdłuższym odcinku trasy pomiędzy punktem A i B. Na początkowym i na końcowym odcinku (czyli na tzw. pierwszej i ostatniej mili) towar może być dostarczony i odebrany przez transport drogowy. Te dwa środki transportu powinny więc ze sobą współpracować, a nie konkurować. Z drugiej strony ze względu na większe koszty oraz niską prędkość handlową konkurencja kolei z transportem drogowym jest utrudniona. Średnie odległości dla przewozów intermodalnych kształtują się na poziomie 350-370 km. Rentowność przewozów intermodalnych z wykorzystaniem kolei wzrasta wraz ze wzrostem odległości przewozu.

Obecnie znaczna część ładunków, które naturalnie predysponowane są do przewozów koleją, jest transportowana drogami. Z roku na rok rośnie natężenie ruchu na drogach, powodując kongestię oraz zwiększone ryzyko wypadku. Wzrastające rokrocznie przewozy ładunków na terenie Polski jednoznacznie wskazują na konieczność budowy nowych linii kolejowych odpowiadających głównym kierunkom przepływu towarów.

Pociąg, statek

W zestawieniu przewozu koleją z frachtem morskim główną rolę odgrywa czas. W przypadku transportu z Chin do Europy pociąg jest dwu-, a nawet trzykrotnie szybszy od tzw. kontenerowców (podróż drogą morską trwa ok. 35-40 dni, koleją można przejechać w 14 dni). Według danych Ośrodka Studiów Wschodnich koszt przewiezienia 20-stopowego kontenera z Chin do Polski kształtuje się w granicach 7,5 tys. dolarów. Do tego dochodzą subsydia, które prowincje chińskie kierują na rozwój połączeń kolejowych Chin z Europą. Koszt ostateczny dla importera to około 5 tys. dolarów. Obecnie jest to blisko trzykrotnie drożej od transportu morskiego. Jednak prognozy mówią, że ceny te powinny spaść do poziomu ok. 2,5-3 tys. dolarów za kontener. Oferta kolei będzie wówczas konkurencyjna.

Wybór pociągu jest korzystniejszy przy przewozie np. artykułów wymagających szybszego doręczenia, produktów wrażliwych na wilgoć czy podatnych na zniszczenie. Przewozy kolejowe z Chin Nowym Jedwabnym Szlakiem w najbliższych latach będą rosły w liczbach bezwzględnych. Kolej jest drugą co do znaczenia gałęzią transportu predysponowaną do obsługi przewozów w relacjach Chiny – Europa, a korzystna cena w stosunku do transportu lotniczego powoduje wzrost zainteresowania tym rodzajem przewozów.

Perspektywy rozwoju

Istotna jest rola Polski w łańcuchu wymiany handlowej. Nasz kraj ze względu na swoje położenie może być bramą do Europy na Nowym Jedwabnym Szlaku. Polska znajduje się na przecięciu ważnych transeuropejskich korytarzy transportowych wschód-zachód i północ-południe. Dlatego też istotny jest dalszy rozwój intermodalnych terminali portowych w naszym kraju.

W transporcie intermodalnym obsługiwanym przez polskich przewoźników dominuje komunikacja międzynarodowa. Według wstępnych danych za 2018 r. widać, że komunikacja krajowa to ok. 22,3%, tranzyt – 18,4%, import – 31,9%, a eksport 27,5%, liczonych wg liczby TEU.

Nowy Jedwabny Szlak i jego znaczenie dla gospodarki światowej stały się faktem. Transport ładunków z Chin do Europy to nie tylko połączenia morskie, ale również zwiększające swój udział przewozy kolejowe. Kolej zyskuje z roku na rok na znaczeniu, a najbliższe lata powinny być kontynuacją tego trendu.

Dla dalszego wzrostu potencjału transportu intermodalnego istotne jest zapewnienie odpowiednich parametrów infrastruktury liniowej oraz usługowej. Ważne jest również wprowadzenie projektów zachęcających do podjęcia działalności w zakresie przewozów intermodalnych przez nowych przedsiębiorców.

Istotne jest usprawnienie procesów związanych z funkcjonowaniem i obsługą obecnych połączeń czy dostosowanie infrastruktury do rosnących wymagań. Ważnym elementem jest zapewnienie odpowiedniej przepustowości na przejściach granicznych oraz dostosowanie infrastruktury liniowej m.in. poprzez budowę nowych odcinków, modernizację istniejących linii do odpowiednich standardów, w tym nacisków na oś. Zapewnienie płynnego przepływu towarów m.in. poprzez skrócenie czasu obiegu/obrotu towaru, lepszą wymianę informacji pomiędzy europejskimi organami celnymi, w tym polskimi oraz chińskimi służbami celnymi. Skrócenie czasu na czynności kontrolne i sprawniejsza współpraca pomiędzy odpowiednimi służbami na przejściach granicznych wpływają niewątpliwie na efektywność przewozów.

Transport intermodalny to szansa dla kolei. Pozwala na współdziałanie z transportem drogowym i morskim. Dzięki intermodalowi i konteneryzacji kolej staje się też konkurencyjna w stosunku do frachtu morskiego i lotniczego. Dlatego nie ma najmniejszych wątpliwości, że ten rodzaj transportu będzie się rozwijał i należy go wspierać.