ABC kolejowego bezpieczeństwa

„Czym skorupka za młodu…”

Budowanie szeroko rozumianej kultury bezpieczeństwa oraz społecznej świadomości w zakresie powszechnej odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa w wielu obszarach przybiera aktualnie różne formy. Podmioty publiczne i prywatne często realizują różnorakie kampanie społeczne, przyjmują długookresowe programy, zwiększają nadzór nad zapewnieniem bezpiecznych warunków wykonywania usług, realizacji procesów inwestycyjnych i produkcyjnych, czy też wybierają edukację swoich pracowników, klientów i kontrahentów. Wszystko to ma na celu zwrócenie uwagi na to, że bezpieczeństwo – jakkolwiek definiowane – zależy od nas samych. Również w misji Urzędu Transportu Kolejowego właśnie kreowanie bezpiecznych warunków świadczenia usług transportu kolejowego znajduje się na pierwszym miejscu. To synergia dwóch głównych obszarów działalności prezesa UTK: bezpieczeństwa oraz ochrony praw pasażerów w transporcie kolejowym sprawiła, że podjęliśmy się zadania, którego celem jest szerzenie kultury bezpieczeństwa wśród najmłodszych członków społeczeństwa. Znaną zasadę „czym skorupka za młodu…” postanowiliśmy wdrażać poprzez realizację kampanii Kolejowe ABC.

Nasz cel: minimum 700 przedszkoli i szkół, ponad 20 tysięcy uczestników

Podstawowe założenia liczbowe kampanii Kolejowe ABC to przynajmniej 21 tysięcy przedszkolaków i uczniów szkół podstawowych, którzy wezmą w specjalnych lekcjach prowadzonych przez edukatorów – pracowników UTK; w praktyce to minimum 700 placówek edukacyjnych – przedszkoli i szkół, do których bezpośrednio dotrzemy. Kampania Kolejowe ABC rozpoczęła się w 2017 r. i realizowana będzie przynajmniej do 2021 r. Do końca pierwszego półrocza 2019 r. odwiedziliśmy już 256 placówek edukacyjnych na terenie całej Polski. W naszych zajęciach udział wzięło 8148 przedszkolaków oraz uczniów klas I-VI szkół podstawowych. To docelowa grupa bezpośrednich odbiorców naszego projektu. Naszą intencją jest, by nabyta wiedza i nawyki w zakresie bezpiecznego korzystania z transportu kolejowego oraz poruszania się w pobliżu terenów kolejowych owocowały w przyszłości. Już dziś kształtujemy przecież postawy przyszłych kierowców i pozostałych uczestników ruchu drogowego. Doskonale wiemy też, jak wielki wpływ na rodziców i opiekunów mają dzieci – to one są najbardziej szczere i nie wahają się zareagować, gdy łamane są przepisy ruchu drogowego. Już teraz widzimy, że kampania Kolejowe ABC przynosi efekty. To z opowieści jednego z rodziców, którego dziecko brało udział w naszych zajęciach wiemy, że – gdyby nie nabyta podczas specjalnej lekcji wiedza – mogłoby dojść do tragedii na przejeździe kolejowo-drogowym. Na szczęście opiekun posłuchał dziecka i zatrzymał się przed przejazdem.

Nosorożec Rogatek z Peronowa – bohater i przewodnik po zasadach bezpieczeństwa

Kampania Kolejowe ABC to – obok wizyt w przedszkolach i szkołach – także wielopłaszczyznowa kampania medialna oraz specjalne, plenerowe wydarzenia skierowane do całych rodzin. Bohaterem kampanii jest sympatyczny nosorożec Rogatek z krainy Peronowo. Imię przewodnika, który towarzyszy dzieciom podczas lekcji oraz udziela wskazówek w zakresie bezpiecznego podróżowania oraz przebywania na terenach kolejowych, ma podwójną genezę. Z jednej strony jest to nawiązanie do rogatek na przejazdach kolejowo-drogowych, z drugiej – odniesienie do charakterystycznego rogu, jakie mają nosorożce. Ciekawostką jest, że pierwowzorem Rogatka jest występujący w naturalnym środowisku Afryki nosorożec biały – największy z wszystkich nosorożców. Nosorożec Rogatek w naszej Kampanii jest przede wszystkim autorytetem – starszym i bardziej doświadczonym kolegą, który wskazuje zasady bezpiecznego korzystania z transportu kolejowego, przemieszczania się na dworcach, peronach, w pobliżu torowisk oraz przejazdów kolejowo-drogowych. Dziś już wiemy, że nosorożec Rogatek faktycznie stał się autorytetem dla najmłodszych – jego postać jest rozpoznawana wśród dzieci, a możliwość osobistego spotkania podczas pikników rodzinnych oraz zajęć edukacyjnych zawsze wywołuje duże zainteresowanie uczestników.

Interaktywne lekcje zastąpiły tradycyjne pogadanki przy tablicy

Prowadzone przez nas lekcje nie są jednak takimi, jakie powszechnie znamy ze szkół. Uznaliśmy, że typowe pogadanki i zajęcia przy tablicy nie są już atrakcyjne z punktu widzenia przedszkolaków i najmłodszych uczniów. Postępująca cyfryzacja, ale też możliwości nowoczesnych narzędzi edukacyjnych skłoniły nas ku decyzji, że forma naszych zajęć musi sprawiać, że każda ich minuta będzie wywoływała nie tylko zainteresowanie, ale przede wszystkim zaangażowanie naszych słuchaczy. Dlatego tradycyjną tablicę zastąpiliśmy ekranami multimedialnymi, na których uczestnicy zajęć osobiście rozwiązują zadania i odpowiadają na pytania dotyczące podstawowych zasad bezpieczeństwa. Uzupełnieniem interaktywnych zajęć jest, cieszący się ogromnym zainteresowaniem przedszkolaków i uczniów, symulator jazdy – każdy może stać się kierowcą samochodu, motoroweru lub rowerzystą. W tym czasie pozostali uczestnicy zajęć – za pomocą specjalnych, zdalnych pilotów – biorą udział w głosowaniu i wskazują, czy podejmowane przez kierującego pojazdem decyzje są właściwe z punktu widzenia nabytej podczas zajęć wiedzy. Pozytywne emocje, szczere odpowiedzi i kreatywność przedszkolaków i uczniów dowodzą, że materia, którą przekazujemy, faktycznie budzi w nich zainteresowanie. Każdy z uczestników naszych lekcji otrzymuje również specjalny zestaw edukacyjny, który składa się m.in. z książki (dedykowanej dla jednej z trzech grup wiekowych, tj. przedszkoli, klas I-III i IV-VI szkół podstawowych), odblasków (w tym kamizelek kampanii Kolejowe ABC) oraz maskotki nosorożca Rogatka, który ma przypominać o tym wyjątkowym spotkaniu.

Scenariusze, z których może skorzystać każdy nauczyciel

W realizowanych działaniach pamiętamy także o nauczycielach i opiekunach. Jednym z głównych celów kampanii Kolejowe ABC jest również wypełnienie niszy w programach nauczania w przedszkolach i szkołach. Podstawy programowe nie przewidują bowiem wprost dedykowanych zajęć z zakresu bezpieczeństwa na terenach kolejowych czy na pokładach pociągów. Popularne egzaminy na karty rowerowe czy motorowerowe obejmują wprawdzie podstawowe zasady ruchu drogowego, ale to od prowadzącego zajęcia w ramach przygotowania do tych egzaminów zależy, czy poruszone zostaną także tematy dotyczące zagrożeń, jakie związane są z niewłaściwymi zachowaniami w pobliżu torowisk oraz przejazdów kolejowo-drogowych. Dlatego uznaliśmy, że oprócz bezpośredniego dotarcia do naszej grupy docelowej, przygotujemy także specjalny materiał dla nauczycieli. Gotowe podręczniki, zawierające scenariusze zajęć, których przedmiotem jest właśnie bezpieczeństwo pasażerów oraz uczestników ruchu drogowego w kontekście transportu kolejowego, dostępne są bezpłatnie na stronie internetowej kampanii (www.kolejoweabc.pl). Mogą z nich korzystać wszyscy nauczyciele – nie tylko z przedszkoli i szkół, w których przeprowadzimy lekcję w ramach naszego projektu. Wszystkie materiały edukacyjne opracowane zostały przez autorów z wieloletnim doświadczeniem pedagogicznym, zajmujących się opracowaniem pomocy dydaktycznych.

Kampania medialna: kilkanaście milionów widzów w telewizji, Internecie i kinach

Równolegle do zajęć w placówkach edukacyjnych realizujemy kampanię medialną. Jesteśmy dostępni w mediach społecznościowych, gdzie na bieżąco informujemy o realizowanych działaniach, ale też zamieszczamy informacje o konkursach i wydarzeniach specjalnych. Nasze profile śledzi na bieżąco ponad 20 tysięcy internautów. Dwa spoty kampanii Kolejowe ABC opublikowane w serwisie YouTube obejrzało już ponad 9 milionów widzów. Do kolejnych kilkuset tysięcy docieramy za pośrednictwem dziecięcych kanałów telewizyjnych, gdzie oprócz spotów reklamowych wątki kampanii są również obecne w programach chętnie oglądanych przez dzieci, takich jak np. „Teleranek”. Spoty kampanii wyświetlane są również cyklicznie w sieciowych kinach w całej Polsce przed bajkami oraz filmami familijnymi. Kampania w Internecie to także współpraca z popularnymi wśród dzieci i młodzieży vlogerami – takimi jak „My3”, Mateusz Ciawłowski, „Hejka tu Lenka” czy „Zabawy Mistrzów”. Odcinki przygotowane we współpracy z autorami tych kanałów to dotarcie do kilku kolejnych milionów najmłodszych odbiorców, umożliwiające przekazanie kluczowych z punktu widzenia kampanii Kolejowe ABC zasad bezpieczeństwa.

Lokomotywa kampanii, billboardy i wyjątkowy mural

Kampania medialna to również promocja z wykorzystaniem tradycyjnych nośników – outdooru. „Przed przejazdem stój, poczekaj, kiedy pociąg mknie z daleka!” – ostrzegał z billboardów w prawie 20 największych miastach Polski nosorożec Rogatek w pierwszej odsłonie akcji promującej bezpieczeństwo, która zakończyła się w kwietniu 2019 r. Projekt kampanii Kolejowe ABC promowany jest również na pokładach pociągów kilku pasażerskich przewoźników kolejowych oraz na największych dworcach kolejowych w Polsce. Ponadto specjalna lokomotywa w barwach kampanii wyruszyła 1 czerwca 2019 r. na tory, prowadząc pociągi PKP Intercity S.A. Na pojeździe EP09 (o numerze 44) widoczny jest m.in. nosorożec Rogatek, Peronowo oraz hasło kampanii, czyli „Bezpieczeństwa uczę się z Kolejowym ABC”. Ponadto już w przyszłym roku w jednym z popularnych miejsc w Warszawie, na całej ścianie jednej z kamienic, w ramach kampanii pojawi się mural, którego projekt zostanie wyłoniony w ogólnopolskim konkursie. Najciekawszą koncepcję na wielki format przeniosą artyści zajmujący się zawodowo tą formą miejskiej sztuki.

O bezpieczeństwie na piknikach rodzinnych i w aplikacji mobilnej

Poza wymienionymi działaniami będziemy również kontynuować specjalne spotkania w formie edukacyjnych pikników dla całych rodzin. Inauguracją tych wydarzeń był Dzień Dziecka z Kolejowym ABC w Parku Jordana w Krakowie, który odbył się 1 czerwca 2019 r. Prawie 13 tysięcy uczestników miało okazję poznać najważniejsze zasady bezpieczeństwa, które przekazujemy w ramach kampanii Kolejowe ABC. Kolejne cztery wydarzenia plenerowe, w których uczestniczyło kolejne kilka tysięcy uczestników, to pikniki wakacyjne w popularnych, nadmorskich kurortach: Rewalu, Władysławowie, Ustce i Kołobrzegu. W następnym roku wraz z nosorożcem Rogatkiem odwiedzimy znane miejscowości w polskich górach, a także zaprosimy do udziału w pikniku rodzinnym, który odbędzie się w Warszawie. Ponadto ponownie zaprosimy szkoły podstawowe z całej Polski do udziału w konkursie realizowanym w ramach aplikacji mobilnej Kolejowe ABC. Wygraną w konkursie jest udział zwycięskiej klasy w tzw. zielonej szkole, położonej w atrakcyjnym regionie Polski. W grze mobilnej gracz wybiera się pociągiem na drugi koniec Polski i zdobywa przedmioty związane z podróżą koleją, co przekłada się na liczbę punktów w rankingu graczy. Grę można pobrać bezpłatnie dla systemów operacyjnych Android oraz iOS pod hasłem Kolejowe ABC.

Największy projekt w historii UTK

Realizacja kampanii na taką skalę nie byłaby możliwa, gdyby nie środki pozyskane przez Urząd Transportu Kolejowego z Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Całkowita wartość tego największego aktualnie, ale i historycznie projektu UTK to 27,63 mln zł, a wartość przyznanego dofinansowania to prawie 23,5 mln zł. Realizowany przez nas projekt może być również zachętą dla innych podmiotów – nie tylko publicznych, ale i prywatnych. Warto sięgać po środki, dzięki którym możliwe będzie wdrażanie konkretnych działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa, zwłaszcza uczestników transportu kolejowego. Aby było to możliwe, konieczne jest jednak równoczesne uświadomienie sobie, że to każdy z nas ma realny wpływ na to, czy liczba wypadków np. na przejazdach kolejowo-drogowych nie zwiększy się. Statystyka jest domeną matematyki, ale w kontekście wspomnianych wypadków – niestety – również miarą tragedii…