Ustawa wesprze koleje historyczne i turystyczne. "Pozytywna zmiana"

Zmiany zawarte w ustawie o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego „Polskie Koleje Państwowe” (dalej ustawy o PKP) dają możliwość (nie obowiązek) przekazywania organizacjom pozarządowym pojazdów historycznych. Zgodnie z wprowadzoną definicją ustawową za pojazd historyczny uznaje się pojazd kolejowy wpisany do inwentarza muzealiów lub inwentarza muzeum lub rejestru zabytków lub wojewódzkiej ewidencji zabytków. Ponadto za takowe uznaje się lokomotywy parowe eksploatowane przed dniem 14 listopada 1997 r. oraz pojazdy spełniające co najmniej jeden z następujących warunków - zawierające rozwiązania konstrukcyjne o charakterze unikatowym dokumentujące etapy rozwoju techniki kolejowej, związane z wydarzeniami historycznymi lub użytkowane przez znane postacie historyczne. W myśl ustawy darczyńcą może być PKP S.A. lub inna ze spółek powstała na podstawie wymienionej ustawy. Obdarowanymi mogą być organizacje pozarządowe posiadające osobowość prawną oraz mające status organizacji pożytku publicznego lub podmioty posiadające certyfikat bezpieczeństwa, o którym mówi w ustawie o transporcie kolejowym. Stowarzyszenie lub fundacja muszą legitymować się co najmniej pięcioletnim doświadczeniem w zakresie opieki nad zabytkami. Strony zawierają umowę darowizny, w której obdarowany zobowiązuje się do nierozporządzania darowanym mieniem bez zgody darczyńcy oraz do utrzymania pozyskanego mienia w stanie niepogorszonym. Darczyńca będzie uprawniony do kontroli przekazanego przedmiotu, a w przypadku nie wykonywania umowy lub niewłaściwej jej realizacji, będzie miał prawo nałożyć kary. Ponadto będzie miał obowiązek informowania o rozporządzeniu mieniem na własnej stronie internetowej.

Ustawa określa również możliwość nieodpłatnego przekazania przez PKP S.A. i PKP PLK materiałów lub urządzeń uzyskanych w wyniku remontu, odnowienia, modernizacji lub likwidacji infrastruktury kolejowej. Materiały te mają być wykorzystane do utrzymania lub poprawy stanu technicznego tras, których zarządcami są jednostki samorządu terytorialnego lub organizacje pozarządowe. Podobnie jak w przypadku pojazdów historycznych, przekazanie mienia będzie odbywało się na podstawie umowy darowizny, a strony będą miały podobne obowiązki jak w opisanym przypadku (m.in. zakaz rozporządzania mieniem przez obdarowanego bez zgody darczyńcy, prawo do kontroli sposobu wykorzystania przekazanego mienia, obowiązek informowania o umowie).

W ustawie o PKP znalazł się przepis umożliwiający czasowe (do 3 lat) przekazanie w zarząd jednostce samorządu terytorialnego „drogi żelaznej” bez zgody ministra właściwego do spraw transportu. Wykonanie takiej czynności prawnej będzie miało na celu eksploatacji odcinka linii kolejowej przez innego zarządcę niż PKP lub PKP PLK.

W ustawie o transporcie kolejowym zawarto wyłączenie spod jej stosowania linii kolejowych o szerokości toru mniejszej niż 300 mm. Przepis ten będzie dotyczył niektórych kolei parkowych i ogrodowych. Ponadto pojazdy historyczne, pojazdy turystyczne oraz pojazdy przeznaczone wyłącznie do użytku lokalnego wyłączono spod stosowania Rozdziału 4a „Warunki zapewnienia interoperacyjności systemu kolei na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej” oraz przepisów art. 23-23j dotyczących m.in. zezwoleń na dopuszczenie do eksploatacji pojazdu kolejowego, ich oznakowywania i rejestracji. Jak wyjaśnia wnioskodawca zmian, system zezwoleń zastąpiono systemem opartym o tzw. świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu.

Wprowadzone definicje ustawowe pojazdu turystycznego, który określono jako „pojazd kolejowy wykorzystywany wyłącznie w celach turystycznych, demonstracyjnych lub rekreacyjnych”. Natomiast zrezygnowano z wyłączenia zarządców kolei wąskotorowych ze stosowania Rozdziału 7 „Finansowanie transportu kolejowego”. Według wnioskodawcy to „ma umożliwić zarządcom tych kolei pozyskiwanie dofinansowania, w tym również ze strony zainteresowanych jednostek samorządu terytorialnego”.

Arkadiusz Kaczmarek, wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Kolejki Średzkiej „Bana”, brał udział w tworzeniu ustawy. W rozmowie z "Rynkiem Kolejowym" zwrócił uwagę, że po raz pierwszy na tak wysokim szczeblu władzy poruszane były zagadnienia związane z funkcjonowaniem kolei wąskotorowych. W jego ocenie zmianę przepisów należy uznać za pozytywną, np. w zakresie możliwości przekazywania materiałów staroużytecznych. Jednak potrzebne są kolejne.

- Zmiany prawne umożliwią przekazywanie materiałów staroużytecznych. Jeżeli będzie wola zarządcy infrastruktury, żeby te materiały przekazywać, na pewno pozwoli to na stopniowe odwracanie degradacji zabytkowej infrastruktury. Nie da się jednak ukryć, że nadal istnieje nierówne traktowanie zabytków techniki i architektury na niekorzyść tych pierwszych. Na dzień dzisiejszy istnieje potrzeba uruchomienia pewnych środków centralnych na rzecz zabytkowych kolei, ponieważ nadal nie ma gwarancji, że wiele cennych zabytków kolejnictwa nie zostanie zniszczonych - wyjaśnia Arkadiusz Kaczmarek.