Kowalski (MAP): Zachęcamy do narodowej solidarności i patriotyzmu gospodarczego

Łukasz Malinowski, Rynek Kolejowy: Minister Jacek Sasin zapowiadał, że po przejściu pandemii koronawirusa to spółki Skarbu Państwa będą kołami zamachowymi odbicia gospodarczego. Jaką rolę będą miały w tym do odegrania PKP i LOT oraz inne podmioty związane z sektorem transportowym czy infrastrukturalnym?

Janusz Kowalski, sekretarz stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych (MAP) i Pełnomocnik Rządu do Spraw Reformy Nadzoru Właścicielskiego nad Spółkami Skarbu Państwa: Przedsiębiorstwa z udziałem Skarbu Państwa pełnią istotną funkcję w systemie społeczno-gospodarczym kraju. Pod kontrolą skarbu znajduje się bezpośrednio blisko 400 spółek prawa handlowego – nad kolejnymi sprawuje on pośrednią kontrolę. Aż 11 z nich wchodzi w skład indeksu WIG-20. Są to Alior Bank, JSW, KGHM, Lotos, PEKAO, PGE, PGNiG, PKN ORLEN, PKO BP, PZU i Tauron. Takie spółki, jak PKO BP, PKN ORLEN, PGNiG czy chociażby PEKAO należą jednocześnie do największych płatników podatku dochodowego od przedsiębiorstw (CIT) i zatrudniają dziesiątki tysięcy osób. W dużej mierze to one kreują rynek zamówień w Polsce, co pozwala na rozwój różnych inicjatyw gospodarczych, zarówno tych o zasięgu regionalnym, jak i lokalnych. Nie zapominajmy, że konsekwencją tych działań jest tworzenie miejsc pracy.

Spółki z zaangażowaniem kapitałowym Skarbu włączyły się w rozliczne inicjatywy mające na celu przeciwdziałanie pandemii oraz jej skutkom. Przekazały na ten cel niemal 100 mln zł, a to przecież tylko jeden z elementów szerokiej aktywności tych przedsiębiorstw w walce z pandemią i jej konsekwencjami. Zarówno przywołane PKP, jak i LOT, czy inne podmioty związane z sektorem transportowym i infrastrukturalnym będą, tak jak do tej pory, miały do odegrania istotną rolę w dalszym rozwoju gospodarczym Polski. Można wspomnieć chociażby spółkę PKP PLK, realizującą dziś bardzo duże inwestycje infrastrukturalne, które są i powinny być w dalszym ciągu kołem napędowym polskiej gospodarki.

Jakie mechanizmy ratunkowe dla dużych firm państwowych, jak PKP czy LOT są rozważane, a jakie działania osłonowe prowadzone są obecnie?

Tzw. tarcza antykryzysowa zakłada udzielanie wsparcia przedsiębiorcom i pracownikom w obliczu skutków rozprzestrzeniania się pandemii. Przepisy te zakładają okresowe zwolnienia dla mikrofirm i samozatrudnionych z płacenia składek na ubezpieczenie społeczne czy wypłacanie świadczeń postojowych, a także dofinansowanie wynagrodzeń pracowniczych. Dla przykładu, zmiana ustawy o systemie inwestycji rozwoju rozszerza dotychczasowe prerogatywy Polskiego Funduszu Rozwoju, pozwalając na przekazanie mu przez rząd zadań w zakresie udzielania wsparcia finansowego przedsiębiorcom. Usuwa także pewne ograniczenia, np. przez umożliwienie finansowania przedsiębiorstw nie tylko w formie obejmowania akcji lub udziałów, lecz również przez ich nabycie. W ramach tego programu do przedsiębiorców może trafić nawet 100 mld zł.

Przyjęte rozwiązania przewidują też m.in. czasowe zniesienie opłaty prolongacyjnej przy odraczaniu lub rozkładaniu na raty należności publiczno-prawnych, wsparcie firm transportowych przez Agencję Rozwoju Przemysłu w refinansowaniu umów leasingowych czy przedłużenie bankowych kredytów obrotowych w oparciu o dane finansowe na koniec 2019 r. Przyjętych rozwiązań jest znacznie więcej. Ich celem ma być przede wszystkim złagodzenie negatywnych skutków pandemii dla gospodarki, w szczególności zaś utrzymanie miejsc pracy, wsparcie dla przedsiębiorstw, dofinansowanie służby zdrowia, a także wzmocnienie inwestycji publicznych oraz całego systemu finansowego. Analizujemy sytuację i podejmujemy działania adekwatne do bieżących potrzeb.

W Ministerstwie Aktywów Państwowych monitorujemy też stale sytuację ekonomiczno-finansową spółek, w tym przywołanego LOT czy PKP, a także ich działalność operacyjną i zmieniające się otoczenie makroekonomiczne. Pozostajemy w stałym kontakcie z zarządami przedsiębiorstw. Podejmujemy działania odpowiadające aktualnym potrzebom z zachowaniem obowiązującego porządku korporacyjnego.

Czy prowadzone są rozmowy z KE lub innymi instytucjami unijnymi o poluzowaniu przepisów określających zasady dozwolonej pomocy publicznej?

Koncentrujemy się przede wszystkim na analizie bieżącej sytuacji związanej z pandemią, a także tworzeniu krajowych instrumentów prawnych, które pozwalają zminimalizować jej skutki, w tym negatywny wpływ na całą gospodarkę i funkcjonowanie poszczególnych sektorów oraz konkretnych przedsiębiorstw. Pozostajemy rzecz jasna w kontakcie z rządami innymi państw oraz instytucjami międzynarodowymi. Zaangażowane są również poszczególne przedsiębiorstwa.

Chociażby PKP uczestniczy w pracach zespołu zadaniowego Międzynarodowego Związku Kolei – COVID-19 (UIC Task Force-COVID-19) i pozostaje w stałej relacji z międzynarodowymi organizacjami kolejowymi w zakresie utrzymania przewozów kolejowych oraz monitorowania sytuacji na rynkach kolejowych UE czy Azji. Inicjują również działania międzynarodowe na rzecz wsparcia sektora kolejowego na poziomie instytucji unijnych i utrzymują stały kontakt z kwaterą główną NATO w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa transportu na potrzeby Sojuszu. Oczywiście, rozwiązując problemy krajowe prowadzimy również dialog z partnerami na arenie międzynarodowej, wymieniając się spostrzeżeniami i doświadczeniami w walce z pandemią.

Czy wdrożenie tych działań będzie wymagało zmian w strukturze czy funkcjonowaniu Grupy PKP i poszczególnych spółek? Jeśli tak, to jakich?

Za prowadzenie spraw spółki odpowiada jej zarząd, a rada nadzorcza ma obowiązek sprawowania stałej kontroli nad działalnością spółki we wszystkich jej dziedzinach. Natomiast Minister Aktywów Państwowych w stosunku do przedsiębiorstw pozostających w jego nadzorze właścicielskim wykonuje czynności związane z realizacją praw i obowiązków akcjonariusza, a także prowadzi sprawy związane z wykonywaniem uprawnień w zakresie praw z akcji Skarbu Państwa, w szczególności zaś z wykonywaniem prawa głosu oraz innych praw korporacyjnych i majątkowych akcjonariusza.

Z pozycji właścicielskich z zainteresowaniem przyglądamy się inicjatywom podejmowanym przez spółki skarbu państwa. Jesteśmy przede wszystkim za tym, aby w sposób właściwy i racjonalny rozwijały one swój potencjał, a także optymalnie korzystały z efektów skali czy synergii. Naszych menedżerów rozliczamy z efektów pracy. Obecna sytuacja wymaga od nich dużego zaangażowania i inicjatywy, która pomoże zarządzanym przez nich przedsiębiorstwom funkcjonować w sposób niezakłócony i prawidłowy w zmieniającej się rzeczywistości oraz nowych warunkach rynkowych.

Nie planujemy ingerować w decyzje właścicielskie wykonywane w stosunku do spółek zależnych czy powiązanych z przedsiębiorstwami, które pozostają bezpośrednio w nadzorze Ministra Aktywów Państwowych. Obserwujemy natomiast procesy zachodzące w grupach kapitałowych i spółkach. Będziemy wspierać wszystkie te działania organów nadzorczych i zarządów spółek, których celem jest podnoszenie efektywności pracy przedsiębiorstw, zwiększanie przychodów oraz optymalizacja kosztów.

W tym kontekście, jak idą prace nad reformą nadzoru właścicielskiego nad spółkami skarbu Państwa?

Tymi pracami zajmuje się powołana w MAP Komisja do spraw reformy nadzoru właścicielskiego. Jej celem jest dokonanie przeglądu obecnie funkcjonujących zasad nadzoru, w szczególności przedstawienie rekomendacji dotyczących wprowadzenia prawa koncernowego, przekazywania przez spółki informacji wspólnikom i akcjonariuszom, kompetencji rad nadzorczych oraz ich członków. Chodzi również o uwzględnienie uprawnień i obowiązków rad nadzorczych spółek dominujących czy też wypracowanie propozycji innych rozwiązań w zakresie reformy prawa handlowego. Prace Komisji wspierają Zespoły eksperckie, w skład których wchodzą przedstawiciele środowisk naukowych i specjaliści, praktycy biznesu. Współpracują z nami także osoby reprezentujące konkretne spółki, zarówno prywatne, jak i skarbu państwa, a także np. pracownicy Ministerstwa Aktywów Państwowych czy Ministerstwa Sprawiedliwości.

Kluczowym założeniem reformy nadzoru właścicielskiego pozostaje wypracowanie rozwiązań prawnych, które pozwolą bardziej efektywnie zarządzać spółkami prawa handlowego, zarówno tymi z zaangażowaniem kapitałowym Skarbu, jak z prywatnymi koncernami. Pracujemy nad reformą dążąc do stworzenia najlepszej jakości rozwiązań. Obecna sytuacja spowodowała, że zaplanowane wcześniej do wykonania działania musiały nabrać nowej dynamiki.

W Tarczy antykryzysowej znalazła się nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, przygotowana przez członków Komisji ds. reformy nadzoru z inicjatywy, która zakłada możliwość odbywania zdalnych posiedzeń zarządów, rad nadzorczych oraz uczestnictwa w posiedzeniach organów właścicielskich przy zastosowaniu środków komunikacji elektronicznej bez potrzeby zdefiniowania możliwości takiego modelu pracy w statutach czy umowach spółek. Jednocześnie to wspólnicy mają pełne prawo do rozstrzygania o organizacji pracy przedsiębiorstwa oraz podejmowania decyzji o możliwości wyłączenia w statutach (umowach) spółek opcji ich stosowania.

Jak wyglądało zaangażowanie MAP w organizowanie powrotu obywateli polskich do kraju po podjęciu decyzji o zamknięciu granic? Jaka będzie skala wydatków na akcję #LOTdoDomu i ile musiały wydać LOT, PKP IC i Polonus na zapewnienie usługi transportowej?

W akcję „Lot do domu” zaangażowały się, obok LOT-u, takie spółki, jak PKP Intercity, PKS Polonus, wrocławski POLBUS PKS czy WARS. To efekt dobrej współpracy tych przedsiębiorstw oraz KPRM, MAP, Ministerstwa Finansów, ale także Wojewodów Mazowieckiego i Dolnośląskiego. Ministerstwo Aktywów Państwowych koordynowało te działania, a uczestniczyły w nich firmy pozostające w naszym nadzorze właścicielskim. Zarówno przygotowania, jak sama akcja przebiegły bardzo sprawnie, co pokazuje dużą elastyczność i umiejętności organizacyjne spółek potrafiących błyskawicznie zareagować na bieżące potrzeby. Wspomniany Polonus zrealizował ponad 650 specjalnych kursów autokarowych, przewożąc do miejsc zamieszkania ponad 10,5 tys. Polaków powracających z zagranicy.

Czy w najbliższym czasie MAP będzie zachęcał spółki do koordynowania działań? Czy prowadzicie jakieś działania, które mają zabezpieczyć funkcjonowanie sektora transportowego w czasie ogłoszonego już stanu pandemii?

Ministerstwo Aktywów Państwowych de facto koordynuje wsparcie spółek z udziałem Skarbu w walce z COVID-19. Natomiast liczba inicjatyw podejmowanych przez te przedsiębiorstwa jest naprawdę imponująca i bynajmniej nie sprowadza się jedynie do udzielania wsparcia finansowego m.in. jednostkom służby zdrowia. To także wiele działań mających na celu poprawę bezpieczeństwa pracowników, partnerów biznesowych pozostających w relacjach ze spółkami, użytkowników usług, klientów czy szerzej obywateli. Zaangażowały się nie tylko wspomniany LOT czy spółki kolejowe z Grupy PKP ale również PKP PLK, Straż Ochrony Kolei oraz przedsiębiorstwa komunikacji samochodowej pozostające w nadzorze właścicielskim MAP. Zarządy i pracownicy Spółek wykazali się dużą empatią i odpowiedzialnością, zarówno pomagając potrzebującym, jak i dbając o bezpieczeństwo własne, swoich klientów i partnerów biznesowych.

Oczywiście monitorujemy sytuację, starając się wspierać podmioty wymagające szczególnego zaangażowania. Bardzo uważnie przyglądamy się obecnym tendencjom rynkowym. Nie ma co ukrywać, że sytuacja związana z COVID-19 wpłynęła w drastyczny sposób na spadek ruchu pasażerskiego i towarowego, tak kolejowego, jak i samochodowego. Prowadzimy też analizy, jak obecna sytuacja wpływa na ogólną kondycję przedsiębiorstw. Zachęcamy do narodowej solidarności i patriotyzmu gospodarczego, do wspierania lokalnych producentów oraz rodzimej wytwórczości. Taki sposób myślenia dominuje właśnie w Ministerstwie Aktywów Państwowych. Uważamy, że szczególnie teraz, w dobie kryzysu i spowolnienia gospodarczego istotna jest dobra współpraca między spółkami transportowymi z kapitałem polskim i odpowiedzialność krajowych konsumentów.