Ogromne kontrowersje wokół opodatkowania gruntów kolejowych

Rada Ministrów przyjęła 2 listopada 2021 r. projekt zmiany ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, przedłożony przez ministra infrastruktury (UD268). W komunikacie ministerstwa dość lakonicznie wyjaśniono, że projekt doprecyzowuje zakres zwolnienia od podatku od nieruchomości, jeśli chodzi o grunty kolejowe.

– Dotyczy to w szczególności gruntów zajętych na prowadzenie działalności przez zarządców infrastruktury kolejowej i operatorów obiektów infrastruktury usługowej. Nowe rozwiązania wychodzą naprzeciw postulatom samorządów dotyczącym uszczelnienia systemu zwolnień od podatku od nieruchomości w sytuacji wykorzystywania gruntów kolejowych do prowadzenia działalności w obszarze, który nie jest związany z kolejnictwem – informowało ministerstwo.

Zdaniem MI, projekt doprecyzowuje zakres zwolnienia od podatku od nieruchomości, poprzez związanie go z udostępnianiem infrastruktury kolejowej oraz obiektów infrastruktury usługowej. - Jednocześnie wykluczona została możliwość korzystania ze zwolnienia od podatku od nieruchomości w przypadku gruntów lub ich części zajętych na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności innej niż związana z wykonywaniem zadań zarządcy infrastruktury lub świadczeniem usług przez operatora obiektu infrastruktur usługowej. W konsekwencji nowe przepisy wyeliminują nadużycia części przedsiębiorców, którzy nie prowadząc działalności zarządcy na rynku kolejowym, wykorzystują dotychczasowe prawo do unikania opodatkowania i powodują zmniejszenie wpływów z podatku od nieruchomości do budżetów gmin – podkreślał resort infrastruktury.

Bardzo negatywna opinia samorządów

Zupełnie odmienne zdanie na temat proponowanej nowelizacji ma Unia Metropolii Polskich, która przypomina, że strona samorządowa Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego wystawiła projektowi bardzo negatywną opinię. Samorządowcy zapowiadają, że jeżeli nowelizacja zostanie uchwalona przez Sejm w kształcie zaproponowanym przez rząd, to zostanie zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego. Nie tylko dlatego, że pozbawia samorządy dochodów, ale także dlatego, że jest niezgodna z prawem Unii Europejskiej.

Zdaniem Unii, projekt nowelizacji „niebotycznie wręcz rozszerza zakres zwolnienia od podatku” od nieruchomości terenów zajętych pod infrastrukturę kolejową”. - To jest prawdziwy dramat, w zasadzie w ogóle nie wiadomo jak się do tego projektu odnieść. Opinia Strony Samorządowej jest bardzo negatywna – mówił Krzysztof Iwaniuk Współprzewodniczący Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego ze Strony Samorządowej, Wójt Gminy Terespol. – Pomimo kilku lat prób znalezienia sposobu rozwiązania problemu opodatkowania terenów na których znajduje się infrastruktura kolejowa, pomimo pojawiającego się na ten temat orzecznictwa, Ministerstwo Infrastruktury przedstawia nam projekt, który jeszcze bardziej poszerza możliwości interpretacyjne, rozszerza katalog zwolnień od podatku od nieruchomości o infrastrukturę nieczynną, nie proponuje gminom żadnych rekompensat, wprowadza nierówność opodatkowania podmiotów i wychodzi poza dozwoloną pomoc publiczną de minimis, co wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej. Efektem wejścia w życie projektowanych zmian będzie dalsze pozbawianie gmin dochodów z podatku od nieruchomości. – mówił Współprzewodniczący Iwaniuk, i dodawał, że Strona Samorządowa bardzo ubolewa nad tym, że Ministerstwo Infrastruktury nie wzięło pod uwagę przy pracy nad tym projektem uwag zgłaszanych chociażby przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, czy negatywnego stanowiska wobec tego projektu wystawionego przez resort finansów, tylko idzie w stronę przepisów, które nic nie rozwiązują, a tylko pogłębią chaos i uznaniowość opodatkowania terenów na których infrastruktura kolejowa się znajduje.

- Ta regulacja (w razie jej wejścia w życie w projektowanym kształcie) będzie musiała zostać skierowana do Trybunału Konstytucyjnego, także w kontekście niezgodności z przepisami europejskimi, nierówności podatkowej podmiotów i nieuprawnionej pomocy publicznej, którą projekt ten wprowadza – mówił Marek Wójcik, Sekretarz Strony Samorządowej KWRiST. – Bardzo dziwimy się też, dlaczego resort infrastruktury jedną ręką prostuje pewne błędy, a drugą wprowadza nowe, uderzające w samorząd. Naprawdę wielka szkoda, że jest tak wielkie poparcie dla regulacji w projektowanym kształcie i, że nie udaje się nam porozumieć w kwestiach wydawałoby się oczywistych. Ten projekt to nic innego jak pewna forma lobbowania na rzecz sektora kolejowego na koszt samorządów – mówił Marek Wójcik. Z całym komentarzem Unii Metropolii Polskich można zapoznać się tutaj.

Projekt uderza w prywatne bocznice kolejowe

Na zupełnie inny aspekt tej sprawy zwraca uwagę Michał Zięba, Partner Zarządzający w kancelarii Hanton. - Projektowana nowelizacja odwraca reformę wdrożoną 1 stycznia 2017 r. i zakłada, że bocznie kolejowe o statusie infrastruktury prywatnej (czyli niemalże wszystkie bocznice kolejowe w Polsce!) nie będą miały możliwości skorzystania ze zwolnienia z podatku od nieruchomości. Może to skłonić użytkowników bocznic do zmiany statusu swojej infrastruktury na „infrastruktura nieczynna”, która zwolnieniu jednak podlega – ostrzega Zięba dodając, że choć korzystne dzisiaj dla sektora kolejowego uregulowania (wynikające przede wszystkim z orzecznictwa sądów administracyjnych) odbijają się negatywnie na budżetach samorządów, to projektowane przepisy mogą doprowadzić do znacznego pogorszenia atrakcyjności utrzymywania setek bocznic kolejowych w Polsce; na podstawie projektowanych przepisów nie będzie bowiem możliwe zwolnienie z podatku od nieruchomości infrastruktury prywatnej, np. należącej do elektrowni.

Jak wyjaśnia Zięba, projektowany przez Ministerstwo Infrastruktury zapis (art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a uopl ) przewiduje, że zwolnieniu od podatku od nieruchomości podlegać będą wyłącznie grunty, budynki i budowle wchodzące w skład infrastruktury kolejowej (lub obiektu infrastruktury usługowej), w części zajętej wyłącznie do wykonywania zadań zarządcy lub świadczenia usług przez operatora. - Ustalenie wymiaru podatku będzie niezwykle trudne i może prowadzić będzie do licznych sporów sądowych – przestrzega Zięba dodając, że zwolnienie od podatku od nieruchomości dotyczyć będzie również stacji pasażerskich i peronów zarządzanych przede wszystkim przez PKP SA i PKP PLK.

Uzasadnienie projektu ustawy mówi o uszczelnieniu systemu zwolnień od podatku od nieruchomości poprzez eliminację nadużyć - część przedsiębiorców, nie prowadząc działalności zarządcy na rynku kolejowym, wykorzystuje przepis do unikania opodatkowania. Ale sam projekt wskazuje jedynie kilka takich sytuacji w skali ostatnich pięciu lat. - Skutki projektu Ministerstwa Infrastruktury, wydają się jednak mieć donioślejsze i poważniejsze skutki dla sektora kolejowego niż jedynie wyeliminowanie nieuzasadnionych praktyk niektórych przedsiębiorców – podsumowuje partner w kancelarii Hanton.

Cały komentarz Michała Zięby będzie można przeczytać w najbliższym numerze miesięcznika Rynek Kolejowy