650 zł kary za brak biletu w Pendolino. Zgodna z prawem?

Komentarz przygotował Marcin Paczewski, radca prawny i Szef Departamentu Prawa Konkurencji i Antymonopolowego w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy

Kluczową kwestią jest tutaj zagadnienie dostępności biletów oraz kanałów ich sprzedaży uregulowane bezpośrednio Rozporządzeniem (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (dalej Rozporządzenie 1371/2007). Zgodnie z art. 9 ust. 3 i 4 Rozporządzenia 1371/2007, przedsiębiorstwa kolejowe w ramach umów o świadczenie usług publicznych rozprowadzają bilety w przynajmniej jeden z następujących sposobów: a) w kasach biletowych lub w automatach biletowych; b) w pociągach. Jeśli zatem przewoźnik nie zdecyduje się na wybór obu kanałów sprzedaży, może wybrać jeden, lecz z następującym zastrzeżeniem: przewoźnik powinien zapewnić możliwość nabycia w pociągu biletów na dane połączenie, chyba że możliwość taka jest ograniczona albo wyłączona ze względów bezpieczeństwa bądź zwalczania nadużyć, z powodu wcześniejszej rezerwacji lub też z uzasadnionych względów handlowych. Rezygnując zatem z dostępności biletów do sprzedaży w pociągach marki EIC Premium (Pendolino), to na PKP Intercity jako przewoźniku będzie spoczywała odpowiedzialność za wykazanie przesłanek dopuszczalności takiego rozwiązania, czyli np. względów bezpieczeństwa, czy uzasadnionych względów handlowych.

Organem uprawnionym do kontroli przestrzegania przez przewoźnika art. 9 Rozporządzenia 1371/2007 jest Prezes Urzędu Transportu Kolejowego, który w razie stwierdzenia nie przestrzegania lub naruszania tego przepisu, dysponuje m.in. sankcją w wysokości do 2% rocznego przychodu przedsiębiorcy.

Warto również zwrócić uwagę na możliwości zakupu biletów na pokładzie pociągu przez osoby niepełnosprawne. Rozporządzenie 1371/2007 ustanawia zasadę niedyskryminacji, tj.  określania m.in. przez przewoźników kolejowych niedyskryminujących zasad dotyczących korzystania z przewozu przez osoby niepełnosprawne i osoby o ograniczonej sprawności ruchowej. Zasadnym jednak jest zastosowanie odmiennych, zapewniających rzeczywiste równouprawnienie, kryteriów dotyczących możliwości i potrzeb transportowych osób niepełnosprawnych w stosunku do osób sprawnych, aby w pełni zrealizować przewidziane w Rozporządzeniu 1371/2007 prawo do przewozu.

W tym kontekście, Rozporządzenie 1371/2007 stanowi, iż osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej, rezerwacje oraz bilety oferowane są bez dodatkowych opłat w myśl zasady niedyskryminacji. Wytyczne co do interpretacji tych przepisów znajdują się również w preambule do Rozporządzenia, w której unijny ustawodawca wskazuje, iż osoby niepełnosprawne i osoby o ograniczonej sprawności ruchowej powinny mieć możliwość zakupu biletów w pociągu bez dodatkowych opłat. Również i w tym zakresie organem uprawnionym do przestrzegania przez przewoźnika art. 19 Rozporządzenia 1371/2007 jest Prezes Urzędu Transportu Kolejowego.

Jeżeli chodzi o ustawowe przywileje posłów i senatorów i możliwość swobodnego podróżowania bez miejscówki, to do przewoźnika będzie należała decyzja czy, a jeśli tak to w jaki sposób i w jakim zakresie, zmodyfikuje obecnie obowiązujące u niego zasady w zakresie uprawnień do bezpłatnych przejazdów koleją dla posłów i senatorów (w myśl ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz rozporządzenia w sprawie trybu korzystania przez posłów i senatorów z bezpłatnych przejazdów i przelotów na terenie kraju).