Za sprawą paryskiego szczytu, zagrożenia związane ze zmianą klimatu częściej niż dotychczas były przedmiotem debat publicznych. Uznając zagrożenia wynikające z coraz bardziej gwałtownych zjawisk atmosferycznych, Ministerstwo Środowiska przygotowało specjalny dokument z katalogiem działań. Wspomniano w nim o transporcie kolejowym.
Przed kilkoma dniami zakończył się Szczyt Klimatyczny. Uczestniczący w nim przedstawiciele blisko 200 państw uznali zagrożenia płynące ze zmian klimatu i zobowiązali się do podjęcia działań na rzecz zapobiegania temu zjawisku. Globalne porozumienie klimatyczne ma zahamować wynikający z działalności człowieka proces wzrostu średniej temperatury na Ziemi. W ocenie klimatologów, gdybyto się nie udało, mogłoby dojść do m.in. zalania części lądów, konieczności opuszczenia strefy zwrotnikowej przez ludzi itp. W ramach zawartego porozumienia państwa zobowiązały się do długofalowych działań w celu redukcji gazów cieplarnianych. Jak donosi portal „Chrońmy Klimat”, w porozumieniu zabrakło proponowanych zapisów dotyczących reformy transportu, po czym można wnosić, że redukcja emisji zanieczyszczeń z tego sektora nie będzie traktowana priorytetowo.
W Polsce zauważono problemy wynikające ze zmian klimatycznych. Podstawowymi skutkami jest większa liczba zjawisk ekstremalnych, których częstotliwość i nasilenie przez kilka ostatnich dekad uległa zwiększeniu. Wśród nich można wymienić huragany, nawalne deszcze, powodzie, podtopienia, osunięcia ziemi, fale upałów i susze. Wynikają z nich poważne koszty – zjawiska występujące w latach 2001-2010 spowodowały ok. 54 mld zł strat.
Strategiczny plan adaptacji do zmian klimatu
Jedną z odpowiedzi na taki stan było opracowanie przez Ministerstwo Środowiska „Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030”. Jak można przeczytać w dokumencie powstał on „z myślą o zapewnieniu warunków stabilnego rozwoju społeczno-gospodarczego w obliczu ryzyk, jakie niosą ze sobą zmiany klimatu, ale również z myślą o wykorzystaniu pozytywnego wpływu, jaki działania adaptacyjne mogą mieć nie tylko na stan polskiego środowiska, ale również wzrost gospodarczy”. W dokumencie zwrócono uwagę na działania, które powinny przyczynić się do zmniejszenia wrażliwości kraju zjawiska ekstremalne wynikające ze zmian klimatycznych. Oczywiście nie wyklucza to działań na rzecz ograniczania emisji gazów cieplarnianych, co powinno łagodzić zmiany klimatyczne.
Dokument zawiera podstawowe zasady działań adaptacyjnych do zmian klimatu. Podzielono je na przedsięwzięcia techniczne polegające za budowie infrastruktury zabezpieczającej przed gwałtowanymi zjawiskami (w ich realizacji w pierwszej kolejności należy kierować się efektywnością ekonomiczną) oraz prawne m.in. dotyczące zmian w systemie planowania przestrzennego w kierunku wycofywania się z zabudową z terenów podatnych na takie zjawiska. Zwrócono również uwagę na konieczność zmian legislacyjnych w zakresie reagowania na klęski żywiołowe. Nie bez znaczenia jest upowszechnianie wiedzy na temat skutków zmian klimatu.
Kolej a zmiany klimatu
W „Strategicznym Planie Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030" nie zabrakło odniesienia się do transportu kolejowego. Autorzy Strategicznego Planu uznali, że jest on wrażliwy gwałtowne zjawiska atmosferyczne, zwłaszcza silne wiatry i huragany oraz ulewne deszcze i związane z nimi osuwiska. Mogą one niszczyć bądź uszkadzać infrastrukturę kolejową. Natomiast wzrost temperatury (w tym fale upałów) wynikające z globalnego ocieplenia zapewne spowodują więcej przypadków deformacji torów. Będą miały negatywny wpływ na komfort podróżowania oraz warunki pracy kolejarzy. Wskazano również na zagrożenie pożarowe.
Ze względu na zakładane zmiany klimatu zaproponowano w dokumencie działania adaptacyjne. Zasadniczym zadaniem będzie uwzględnienie trendów klimatycznych w procesie projektowania i budowy infrastruktury transportowej. Postulowany jest również stały monitoring elementów infrastruktury transportowej wrażliwej na zmiany klimatu. Niezbędne jest utworzenie bądź dostosowanie systemów ostrzeżeń dla służb technicznych. Wskazano także na "Zarządzanie szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu". W celu stworzenia warunków dla sprawnego funkcjonowania transportu wraz z uwzględnieniem rozwoju efektywnych systemów przewozowych, działania adaptacyjne mają polegać na przeglądzie istniejących lub stworzeniu dokumentów, w których zostaną stworzone ramy działań i plany na potrzeby "utrzymania przejezdności tras komunikacyjnych lub zmiany tras i stosowania zastępczych środków transportowych".
Odpowiedzialnymi za działania w dziedzinie transportu są minister właściwy do spraw transportu, wojewodowie, jednostki samorządu terytorialnego i zarządcy infrastruktury transportowej. Jednostką odpowiedzialną za wdrożenie całej strategii jest Ministerstwo Środowiska. Monitorowanie jej realizacji zostało oparte na wskaźnikach zapisanych w strategicznym planie. Dla transportu kolejowego nie przewidziano jednak oceny realizacji działań zapisanych w dokumencie.
Nie uwzględniono także kosztów działań związanych z adaptacją do zmian klimatu. Jak tłumaczą autorzy nie jest możliwe ich oszacowanie w sposób wiarygodny i precyzyjny. Wskazano jedynie na koszty zaniechania podjęcia działań adaptacyjnych. W latach 2011-2020 określono je na 86 mld zł, a 2012-2030 na 120 mld zł. Źródłami finansowania przedsięwzięć związanych z adaptacją do zmian klimatu będą finansowane ze środków publicznych, w szczególności z programów unijnych i krajowych funduszy ochrony środowiska, i prywatnych.
Przygotować się na skutki gwałtownych zjawisk
"Strategiczny plan..." jest dokumentem bardzo ogólnym, w którym nie znalazły się propozycje konkretnych działań czy inwestycji. Jednak z ogólnych zapisów można wywnioskować potrzeby, których realizacja wskazywana była również na naszym portalu. Z postulatem utrzymania sprawnej komunikacji wiąże się bez wątpienia wiąże się przygotowanie i utrzymanie w odpowiednim standardzie linii objazdowych na wypadek, gdyby w wyniku gwałtownych zjawisk „podstawowa” ciąg komunikacyjny stał się nieprzejezdny. To także konieczność dysponowania jednostkami taboru trakcyjnego do przeciągnięcia po alternatywnych, np. „spalinowych trasach” jednostek elektrycznych. To także przygotowanie możliwości szybkiego zadysponowania środkami komunikacji zastępczej w przypadku braku możliwości wykorzystania w tym celu transportu szynowego.
Oczywiście, adaptacja do zmian klimatu wiąże się z kosztami, zapewne nie zawsze w pełni uzasadnionymi ekonomicznie. Jednak jeśli omawiany dokument ma być realizowany, a celem nadrzędnym jest jak najsprawniejsze funkcjonowanie transportu kolejowego także w warunkach gwałtownych zjawisk atmosferycznych i bezpośrednio po nich, to powinny znaleźć się środki na odpowiednie przygotowanie sieci kolejowej.
Zapisz się do newslettera:
