Skąd pieniądze na modernizacje linii do Euro 2012?

Plany zakładają odbudowę ponad 500 km linii kolejowych i nie jest to zupełnie nowy projekt, ale przyspieszenie realizacji wcześniej rozpoczętego i planowanych na późniejsze lata inwestycji. A co najważniejsze, jak podkreśla zarząd PKP PLK, większość projektów realizowanych będzie ze środkó unijnych.

W sumie inwestycje kolejowe na Euro 2012 pochłoną około 9 mld euro, z tego około 30 proc. będzie pochodzić z budżetu państwa oraz Funduszu Kolejowego, a reszta to środki unijne. Zostaną zmodernizowane nie tylko główne szlaki kolejowe, ale również w grę wchodzą mniejsze odcinki w ramach aglomeracji miejskich, w tym również trasy dojazdowe do lotnisk jak w Warszawie i w Krakowie. Planuje się również odbudowę i renowację dworców kolejowych, a także zakup nowoczesnego taboru w ramach projektów realizowanych przez inne spółki grupy PKP.

Skala projektów

Budżet państwa jak i samorządy nie są tak przychylne inwestycjom kolejowym, jak w przypadku budowy dróg i autostrad. Pomimo że transport kolejowy jest preferowaną gałęzią transportu od wielu lat w Unii Europejskiej, a inne koleje od dawna inwestują w szlaki kolejowe, to w Polsce wydaje się być niedoceniany. Być może dzieje się tak dlatego, że patrzy się na kolej poprzez pryzmat grupy PKP, jako monopolisty i jedynego właściciela torów, co zarówno w oczach wielu grup społecznych, jak i w stanie gospodarki rynkowej nie tworzy przychylnej atmosfery w aspekcie wsparcia publicznego. A z drugiej strony w porównaniu z autostradami odnowa szlaków kolejowych wymaga zupełnie innej organizacji administracyjno-kapitałowej.. Na kolei główne źródło pozyskania środków finansowych na miliardowe inwestycje to przede wszystkim fundusze unijne, o które musi starać się właściciel infrastruktury kolejowej, w tym przypadku spółka PKP PLK. Pozyskanie instrumentów unijnych wymaga długofalowego planowania i skuteczności realizacji projektów. Pozostałe źródła finansowania to budżet państwa i środki własne.

Wcześniejsze plany

Większość funduszy została pozyskana jeszcze w okresie przedakcesyjnym (w latach 2000-2004), a realizowana jest obecnie. Taki stan może zadziwić sceptyków, których zdaniem niewiele zmienia się na polskiej kolei. W przeciwieństwie do inwestycji drogowych realizacja projektów kolejowych jest także o wiele bardzie zbiurokratyzowana i czasochłonna, a efekty widoczne są dopiero po kilku latach (średnio na realizację projektu modernizacji linii kolejowej potrzeba ok. 8 lat, to jest co najmniej dwa razy więcej czasu niż na realizację inwestycji drogowych). Tak więc rozpoczęte jeszcze okresie przedakcesyjnym kolejowe projekty inwestycyjne mają właśnie szansę teraz zebrać żniwo sukcesu transportowego na Euro 2012. Wszystko jednak będzie zależało od elastyczności w prowadzeniu projektów inwestycyjnych spółki PKP PLK. Nie mniej ilość pozyskanych środków finansowych oraz liczba zakończonych bądź będących w trakcie realizacji projektów pozwala mieć nadzieję na realizację trudnego zadania.

Skąd te miliardy euro

Spółka PKP PLK prowadzi inwestycje w infrastrukturę kolejową, głównie w oparciu o własne środki, środki z budżetu państwa oraz fundusze unijne. Uzupełnieniem są także kredyty międzynarodowych instytucji finansowych, przede wszystkim z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Jednakże głównym źródłem finansowania działalności inwestycyjnej były do 2008 r. fundusze Unii Europejskiej, jak Fundusz ESPA (Instrument Przedakcesyjnej Polityki Strukturalnej). W latach 2000-2003 Komisja Eurpejska przyznała polskim kolejom 876,52 mln euro (jest to wartość tzw. kosztów kwalifikowanych możliwa do objęcia współfinansowaniem unijnym).

Środki ISPA przeznaczono na modernizację najważniejszych linii kolejowych, leżących w paneuropejskich korytarzach transportowych. Od 1 maja 2004 r. Polska przestała być beneficjentem funduszu ISPA, choć projekty finansowane ze środków tego funduszu są nadal realizowane w ramach Funduszu Spójności (FS). W ramach tego funduszu w latach 2004-2006 UE skierowała na inwestycje kolejowe w Polsce 815,40 mln euro. W tym 346,63 mln euro przeznaczono na kontynuację projektów ISPA, a 468,79 milionów euro przeznaczono na inne projekty. Kolejne źródło to Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), w tym zakresie realizowany jest Sektorowy Program Operacyjny - Transport. Dodatkowo PKP PLK korzysta z Funduszu TEN-T (Trans - European Network for Transport). W zadaniach inwestycyjnych pomoc z tego funduszu ograniczona jest jedynie do 10 proc. kosztów, dlatego wykorzystywany jest tylko przy opracowaniach studialnych, dla których udział środków unijnych może wynosić do 50 proc. Ważnym narzędziem jest także program POIŚ (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko), w ramach którego realizowanych będzie 15 priorytetów, w tym kluczowy dla transportu kolejowego - Priorytet VIII (Transport przyjazny środowisku). W ramach tego programu projekty realizowane przez PKP PLK dofinansowane będą w kwocie około 15,2 mld zł. Poziom dofinansowania odnosi się tylko do kosztów kwalifikowanych, które mają być głównie pokrywane ze środków z budżetu państwa, Funduszu Kolejowego i Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Środki z budżetu państwa mają być przekazywane do PKP PLK po podpisaniu umowy o dofinansowanie w postaci dotacji rozwojowej. Obecnie szacuje się, że wyniesie ona 8,9 mld zł. O środki z budżetu państwa na realizację projektów współfinansowanych z ww. funduszy UE PKP PLK musi się ubiegać co roku podczas prac nad ustawą budżetową.

Trasy kolejowe na Euro 2012

Trasy kolejowe, które zostały włączone do planu inwestycyjnego na Euro 2012:

Warszawa - Łódź Widzew, Warszawa - Gdynia, Warszawa - Siedlce - Terespol, Poznański Węzeł Kolejowy, stacja Poznań Główny, Wrocław - granice woj. Dolnośląskiego, Zgorzelec - Wrocław - Opole, Rzeszów - Medyka, Warszawa linia średnicowa oraz stacja Warszawa Gdańska i linia obwodowa Józefinów - Warszawa Gdańska oraz połączenia kolejowe z lotniskami: Warszawa - MPL Okęcie i Kraków - MPL Balice.

Efektem modernizacj tych tras będzie skrócenie czasu przejazdu, osiągnięcie prędkości 160/200 km/h dla pociągów pasażerskich oraz zwiększenie bezpieczeństwa przewozów i przepustowości linii. Powstanie także Lokalne Centrum Sterowania (LCS), co podniesie poziom bezpieczeństwa na przejazdach kolejowych.

Inwestycje drogowe i kolejowe

Ministerstw Infrastruktury chce do Euro 2012 na budowę autostrad i dróg ekspresowych wydać 121 mld zł. Zgodnie z planem do połowy 2012 roku rząd powinien wybudować 906 km nowych autostrad. Do 2012 roku powinno być w sumie 2418 km dróg ekspresowych. Dla porównania inwestycje kolejowe otrzymają dotację rządową w wysokości około 9 mld zł.