Kary pieniężne nakładane przez Prezesa UTK

Wysokość kary a kryterium przychodu

Wysokość kary pieniężnej jaką nakłada w drodze decyzji Prezes Urzędu Transportu Kolejowego („UTK”) na przedsiębiorcę za naruszenie art. 66 ust. 1 ustawy o transporcie kolejowym („Ustawa”) wynosi maksymalnie do 2% rocznego przychodu przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym. Ustalenie wysokości kary pieniężnej zależy więc od zakresu działalności gospodarczej przedsiębiorcy. W związku z powyższym, organ już na pierwszym etapie wyliczania, indywidualizuje wymiar kary, która ma być nałożona na przedsiębiorcę. Na wymiar finansowy kary wpływ mają również inne okoliczności naruszenia przepisu.

Zakres naruszenia przepisu

Stosowanie do treści art. 66 ust. 2ab Ustawy, ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes UTK uwzględnia także: (i) zakres naruszenia przepisu przez podmiot; (ii) dotychczasową działalność podmiotu oraz; (iii) jego możliwości finansowe.

Analizując przesłankę zakresu naruszenia przepisu, należy dokonać oceny okoliczności popełnienia deliktu, takich jak stopień zagrożenia dla dobra prawnie chronionego (np. wpływ na bezpieczeństwo pasażerów), intensywność naruszenia, długość okresu naruszenia lub jego zasięg terytorialny.

W tym kontekście, do czynników wpływających na wysokość kary zaliczyć można przykładowo niewielki zakres uczestników rynku dotkniętych naruszeniem, zgłoszenie problemów z własnej inicjatywy czy czynny udział w wyjaśnieniu naruszenia oraz aktywność strony w postępowaniu o nałożenie kary. Z drugiej strony, czynnikami wpływającymi na podwyższenie wysokości kary mogą być np. nieodwracalność szkody spowodowanej naruszeniem, znaczna skala naruszenia czy też brak zaangażowania podmiotu w usuwanie naruszenia, utrudnianie usunięcia albo przedłużanie postępowania administracyjnego.

Dotychczasowa działalność podmiotu

Dokonując oceny przesłanki dotychczasowej działalność podmiotu warto wziąć przede wszystkim pod uwagę dotychczasową podstawę podmiotu w zakresie przestrzegania przepisów Ustawy, w szczególności czy podmiot dopuszczał się uprzednio naruszeń prawa pozostających w związku z ocenianym naruszeniem.

Możliwości finansowe

Po trzecie, organ dokonując ustalenia wysokości kary powinien ocenić kondycję finansową podmiotu, przede wszystkim w zakresie dochodu osiąganego przez przedsiębiorstwo. Prezes UTK powinien zbadać również potencjalne oddziaływanie kary na finanse przedsiębiorstwa – tak wynika z orzeczeń sądów powszechnych. W razie złej kondycji finansowej kara ulegnie obniżeniu, natomiast podwyższenie wartości wyjściowej kary nastąpi w razie posiadania przez podmiot dobrej kondycji finansowej.

Warunki odstąpienia od wymierzenia kary

W przypadku naruszenia przez podmiot art. 66 ust. 1 Ustawy należy rozważyć należy możliwość odstąpienia przez Prezesa UTK od wymierzenia kary. Przepis stanowiący podstawę takiego działania został zawarty w art. 66 ust. 2a Ustawy. Stosownie do niego Prezes UTK odstępuje od nałożenia kary, jeżeli skutki naruszenia art. 66 ust. 1 Ustawy zostały przez niego usunięte niezwłocznie.

Należy zwrócić uwagę, iż sformułowanie którym posłużył się ustawodawca, tj. „Prezes UTK odstępuje” nie jest sformułowaniem tożsamym z „Prezes UTK może odstąpić”, co oznacza że w przypadku zaistnienia pozytywnej przesłanki, jaką jest niezwłoczne usunięcie skutków, Prezes UTK jest obowiązany odstąpić od wymierzenia kary.

W związku z powyższym, pojawiają się jednak wątpliwości co do tego jak należy rozumieć zwrot „usunięcie skutków naruszenia”, o którym mowa w omawianym przepisie.

W orzecznictwie pojawiają się dwa odmienne poglądy dotyczącej powyżej kwestii. Według pierwszego z poglądów, art. 66 ust. 2a Ustawy nie uzależnia możliwości odstąpienia od nałożenia kary od tego, czy w sprawie wystąpił skutek polegający na wyrządzeniu konkretnej szkody (materialny). Zgodnie z tym poglądem usunięcie skutków dotyczy także naruszeń mających charakter formalny. Przykładowo, niezwłoczne zaprzestanie użytkowania bocznicy kolejowej bez ważnego świadectwa bezpieczeństwa będzie stanowiło o usunięciu skutków naruszenia przez przedsiębiorcę w postaci usunięcia zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Za usunięcie skutków naruszenia być może uznane będzie również niezwłoczne złożenie wniosku o wydanie świadectwa bezpieczeństwa dla użytkownika bocznicy, lecz kwestia ta nie jest jednoznaczna.

Zgodnie z drugim poglądem natomiast, odstąpienie od nałożenia kary w rozumieniu art. 66 ust. 2a Ustawy może dotyczyć jedynie tych naruszeń prawa, zagrożonych karą pieniężną, które mają charakter skutkowy. Zgodnie z tym poglądem, nie wszystkie naruszenia określone w art. 66 ust. 1 kwalifikują się do skorzystania z instytucji odstąpienia od wymierzenia kary.

Cel kary pieniężnej

Na koniec należy wskazać, że norma z art. 66 ust. 2a Ustawy nakazuje Prezesowi UTK odstąpienie od nałożenia kary, jeżeli skutki naruszenia przez przedsiębiorcę przepisu art. 66 ust. 1 Ustawy zostały przez niego usunięte niezwłocznie. Przepisy te mają na celu przede wszystkim i promują przywrócenie stanu zgodnego z prawem, a nie karanie przedsiębiorcy – warto o tym pamiętać w sytuacji, gdy w stosunku do przedsiębiorcy zostanie wszczęte postępowanie administracyjne w sprawie nałożenia kary.