Zmodernizowane i coraz bardziej nowoczesne dworce stają się atutem kolei

Wydatki PKP S.A. na modernizacje dworców kolejowych rosną z roku na rok. W 2013 r. spółka oddała do użytku dworce o łącznej wartości ok. 56,2 mln zł netto, rok później suma ta wyniosła prawie 200 mln zł, a w ubiegłym roku – 360 mln zł. – mówi Jarosław Kołodziejczyk, Członek Zarządu PKP S.A. – Warto zauważyć, że w 2012 r., ze względu na zakrojone na szeroką skalę modernizacje w związku z piłkarskimi mistrzostwami Europy EURO2012 wartość oddanych do użytku dworców osiągnęła rekordową wartość 650 mln zł. – podkreśla Kołodziejczyk

Wśród największych zrealizowanych od 2012 r. projektów warto wspomnieć o budowie dworca Bydgoszcz Główna, Kraków Główny czy wybudowanych w ramach projektów deweloperskich dworcach w Katowicach i Warszawie (Warszawa Zachodnia). Gruntownie zmodernizowano między innymi dworce: Warszawa Wschodnia, Wrocław Główny czy Gdynia Główna. Ostatnie 4 lata to także realizacja kolejnych etapów prac na dworcu Warszawa Centralna.

Wciąż rośnie dofinansowanie projektów ze środków unijnych. W 2014 r. 42% funduszy pochodziło z budżetu UE, 35% stanowiły środki własne spółki, natomiast 23%, dotacje z budżetu państwa. W 2015r. znacząco wzrosło wykorzystanie pieniędzy unijnych (do 51%) przy zmniejszeniu wkładu własnego i środków budżetowych – odpowiednio 29% i 20%. Warto wspomnieć o rekordowym roku 2012, kiedy to z budżetu unijnego pokryto aż 61% wydatków na modernizacje. Tylko 11% pochodziło ze środków własnych PKP S.A.

Dofinansowanie unijne nie jest możliwe do uzyskania dla każdej inwestycji, do tego pokrywa ono jedynie część poniesionych nakładów i to tylko w kategorii kosztów kwalifikowanych, określonych w unijnych programach. Choć pozyskanie dofinansowania jest bardzo dobrym bodźcem do przeprowadzenia inwestycji, to stwierdzenie, że poprawa nastąpiła wyłącznie dzięki unijnym pieniądzom jest dalekie od rzeczywistości. Dziesiątki małych dworców są modernizowane ze środków własnych PKP S.A. i budżetowych. Fundusze unijne wspomagają modernizację lub budowę największych obiektów, jak ten w Bydgoszczy, gdzie kolejowej spółce udało się pozyskać z UE około 66 mln zł netto dofinansowania. Razem z częścią inwestycji realizowaną przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. dotacja sięga wartości 109 ml zł netto.

…i są efekty

Tylko w ubiegłym roku PKP S.A. zakończyła 22 inwestycje dworcowe. Zmodernizowano m.in. dworce: Jaworzyna Śl., Rawicz, Oborniki Śl. Katowice Ligota, Piła Główna, Kalisz, Grodzisk Mazowiecki, Kraków Płaszów, Kędzierzyn-Koźle.. Wybudowano nowe dworce Warszawa Zachodnia, Bydgoszcz Główna oraz cztery innowacyjne dworce systemowe (IDS). Na Dworcu Centralnym przeprowadzono termomodernizację oraz wymieniono schody ruchome i pochylnie. Ponadto na Warszawskim Węźle Kolejowym zrealizowano prace poprawiające bezpieczeństwo dworców i infrastruktury kolejowej.

Zakres przebudowy poszczególnych dworców został dostosowany do lokalnych potrzeb i uwarunkowań. Przykładowo, w Obornikach Śląskich modernizowany pod nadzorem konserwatora zabytków dworzec zyskał nowe ocieplenie, instalacje i pokrycie dachowe. Zmieniło się wnętrze obiektu, elewacja, a także przyległy do dworca teren. W ramach inwestycji renowacji poddano pobliski park. Pojawiła się tam mała architektura, oczko wodne i plac zabaw. Przy dworcu utworzono miejsca parkingowe i zamontowano stojaki rowerowe. Dzięki współpracy z władzami lokalnymi wewnątrz budynku powstała biblioteka miejska. Całość kosztowała prawie 4,6 mln zł netto, przy czym z budżetu PKP S.A. wydano ok 1,3 mln zł netto.

Droższy był dworzec w Pile, który również został przebudowany dzięki środkom PKP S.A. (ok. 7 mln zł netto) i budżetu państwa (11,7 mln zł netto). Tutaj zakres prac również konsultowano z konserwatorem zabytków a obiekt, oprócz nowego ocieplenia, elewacji, drzwi i okien i nową aranżację wnętrza oraz aż 80 nowych miejsc parkingowych.

Największą zakończoną w ubiegłym roku inwestycją był nowy dworzec w Bydgoszczy. Koszt tej inwestycji wyniósł około 142 mln zł netto (włącznie z przeprowadzoną przez PKP PLK modernizacją infrastruktury). Bydgoszcz Główna to teraz jeden z najnowocześniejszych obiektów w kraju. Oprócz budowy nowego dworca odrestaurowano zabytkowy budynek międzyperonowy. Równolegle PKP Polskie Linie Kolejowe zmodernizowały infrastrukturę pasażerską na stacji, w tym tunele i perony. Nowy dworzec jest monitorowany, dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych i wyposażony w nowoczesną informację pasażerską. Udostępniono go podróżnym w październiku ubiegłego roku.

Oprócz dużych projektów modernizacyjnych, PKP S.A. wykonuje bieżące prace estetyzacyjne na dworcach kolejowych na terenie całego kraju. Dzięki temu szansę na poprawę stanu technicznego i estetyki mają także obiekty położone w mniejszych miejscowościach. Przeprowadzone w 2015r. estetyzacje objęły m.in. takie dworce, jak Dęblin, Łódź Chojny, Nidzica, Rybnik Paruszowiec, Sochaczew czy Solec Kujawski. Łączna wartość zrealizowanych prac wyniosła 10,4 mln zł.

Współpraca z deweloperami i samorządami

Kolejowe spółki współpracują też z deweloperami. Efektem tych działań jest m.in. wspomniany już nowy dworzec Warszawa Zachodnia, wybudowany od strony Al. Jerozolimskich. W podziemnym obiekcie o powierzchni ok. 1300 m2 oprócz miejsca do odpraw i obsługi pasażerów, powstała atrakcyjna część komercyjna, gdzie można kupić wszystko to, co przydatne przed i po podróży. W ramach inwestycji dokonano również rekonstrukcji przejścia podziemnego od strony Al. Jerozolimskich. Na powierzchni powstał parking typu kiss&ride i miejsce dla rowerów. Niezależnie, dotychczasowy dworzec kolejowy od strony ul. Tunelowej nadal obsługuje ruch pasażerski. Skupienie obsługi podróżnych w dwóch punktach jest wyjątkowo trafionym rozwiązaniem w przypadku tak rozległego torowiska, jak Warszawa Zachodnia.

Kolejne projekty czekają na realizację. Należąca do PKP S.A. spółka Xcity Investment podpisała umowy z inwestorami na przeprowadzenie projektów: Warszawa Gdańska, Kraków Bosacka, Gdynia Międzytorze, Poznań (III etap) oraz mniejsze projekty w Koninie i Mińsku Mazowieckim. Xcity Investment planuje, że do końca 2018 r. w portfolio firmy znajdzie się 40 projektów.

Ciekawym aspektem działalności PKP S.A. jest współpraca z jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie zagospodarowywania powierzchni na zmodernizowanych dworcach.

– Zależy nam na jak najlepszym dostosowaniu przebudowanych obiektów do potrzeb lokalnych społeczności oraz racjonalizacji kosztów utrzymania – wyjaśnia Jarosław Kołodziejczyk. – Dobrymi przykładami współpracy z samorządami są m.in. dworce: w Obornikach Śląskich, gdzie powstała biblioteka publiczna, Rawiczu, gdzie utworzono Centrum Pomocy Rodzinie Starostwa Powiatowego, czy Pile, gdzie część powierzchni dworcowej przeznaczono pod siedzibę Centrum Wspierania Biznesu i świetlicę.

Oddają kolejne obiekty

Ofensywa dworcowa PKP S.A. nadal trwa. Już w tym roku do użytku oddany został zmodernizowany kosztem ok. 14,6 mln złotych dworzec w Jarosławiu (budżet państwa dofinansował projekt w wysokości ok. 21 proc. nakładów inwestycyjnych). W ramach prac wykonano nowe instalacje wewnętrzne i zewnętrzne, w tym monitoring obiektu i Dynamiczny System Informacji Pasażerskiej; pojawiły się udogodnienia dla niepełnosprawnych: linie prowadzące dla osób niewidomych i niedowidzących, tablica tyflograficzna (mapa dworca), pętla indukcyjna, dostosowane kasy i toalety, pochylnia z poziomu dworca na peron 1.

Na parterze utworzono wspólne kolejowo-autobusowe kasy biletowe, poczekalnię i toalety, a także 1100 m2 powierzchni komercyjnej. Przeznaczono ją na lokale usługowo-handlowe, w tym: aptekę, pocztę czy lokale gastronomiczne. Uwolnioną przestrzeń (ok. 720 m2) na piętrze zagospodarowało natomiast Miasto, PKS i SOK.

Innowacyjnym dworcem w przyszłość

Kolejnym pomysłem PKP S.A. na podniesienie jakości obsługi pasażerów jest projekt Innowacyjnych Dworców Systemowych (IDS). W zeszłym roku w ramach etapu pilotażowego wybudowano w ten sposób nowe obiekty na stacjach: Mława, Nasielsk, Ciechanów i Strzelce Krajeńskie Wschód.

Założeniem IDS jest rozwiązanie kwestii dworców, których modernizacja poniosłaby za sobą wysokie koszty, a ze względu np. na dużą powierzchnię oraz brak komercyjnego potencjału nie zmniejszyłaby kosztów utrzymania obiektu. Po dokładnej selekcji, PKP S.A. w miejsce dotychczasowych obiektów stawia nowe budynki, lepiej rozplanowane i przystosowane do obecnych wymagań pasażerów. Dzięki wcześniejszym analizom potencjału komercyjnego, dworce są również bardzo dobrze zagospodarowane i dostosowane do potrzeb lokalnych społeczności.

W ramach IDS powstał standardowy schemat kompaktowego, parterowego budynku przykrytego rozległą wiatą, podzielonego na część miejską/publiczną oraz komercyjną. Nie znaczy to, że kolejowa spółka chce stawiać identyczne obiekty w całym kraju – wprost przeciwnie, standardowy projekt jest dostosowywany pod względem wielkości, materiałów i wykończenia do lokalnych uwarunkowań.

Innowacyjne dworce systemowe są nie tylko funkcjonalne i efektywniejsze energetycznie, ale też pełne nowinek technologicznych z zakresu ekologii. Wykorzystano w nich m.in. ogniwa fotowoltaiczne, pompy ciepła, energooszczędne oświetlenie LED czy odzysk wody deszczowej. Pojawił się także system iluminacji – dworce są podświetlane w momencie przyjazdu pociągu na stację. Obiekty są również wyposażone w BMS, czyli system inteligentnego zarządzania budynkiem.

Oczywiście nie zapomniano też o niezbędnych elementach, takich jak nowoczesny system informacji dla podróżnych, klimatyzowana poczekalnia, pomieszczenie dla opiekuna z dzieckiem, bezpłatne Wi-Fi czy monitoring. W wielu starych dworcach instalacja wszystkich tych udogodnień byłaby bardzo trudna lub wręcz niemożliwa. Dzięki IDS-om PKP S.A. może natomiast zapewnić pasażerom odpowiedni standard i jednocześnie obniżyć koszty utrzymania budynków. Dlatego nie dziwi, że już teraz spółka analizuje kolejne lokalizacje dla dworców IDS.